Bij 1 op de 10 vrouwen ontstaat in de weken tot maanden na de bevalling een depressie. Een postnatale depressie is daarmee de meest voorkomende aandoeningen bij nieuwe moeders. Als je een postpartum depressie hebt, voel je je vaak somber, verdrietig, leeg en heb je nergens meer zin in. Hierdoor is het lastig om je oudertaken te vervullen of je dagelijkse dingen te doen.
Het is belangrijk om je te realiseren dat jij niets fout hebt gedaan. Je hebt er geen schuld aan als je een postnatale depressie krijgt. Je bent ziek geworden. En er is hulp.
Snel naar:
- Symptomen van een postnatale depressie
- Oorzaken van een postnatale depressie
- Hoe lang duurt een postnatale depressie?
- Behandeling van postnatale depressie
- Postnatale depressie en hechting met je baby
- Podcasts en boeken over postnatale depressie
- Vrouwen delen hun ervaring met postnatale depressie
Hoe vaak komt postnatale depressie voor?
Een postpartum depressie is niet hetzelfde als kraamtranen of af en toe een slechte dag hebben. Uit cijfers van het Trimbos-instituut blijkt dat 11% van de nieuwe moeders te maken krijgt met een depressie voor, tijdens of na de zwangerschap. Zo’n 10% van de pas bevallen vrouwen in Nederland krijgt een depressie na de bevalling. Bij 9% van de gevallen zijn de klachten al aanwezig voordat de baby geboren is.
Betekenis van postnatale depressie
Een postnatale depressie is hetzelfde als postpartum depressie. Postpartum betekent ‘na de bevalling’. Postpartum depressie is de medische term die zorgverleners gebruiken, in de volksmond wordt vaak van postnatale depressie gesproken.
Symptomen van postnatale depressie
Wat zijn symptomen van een postnatale depressie? Uit onderzoek blijkt dat er een aantal belangrijke signalen zijn die kunnen wijzen op een postnatale depressie. Dit zijn alarmbellen:
- Je bent snel geprikkeld en kan bijvoorbeeld slecht tegen het huilen van de baby
- Je voelt je lusteloos en moe, maar slapen lukt niet – of je slaapt juist heel veel
- Je voelt je gespannen of zenuwachtig, je hebt het gevoel continu ‘aan’ te staan
- Je kunt negatieve gevoelens tegenover je baby voelen
- Je ben (overmatig) bezorgd dat je niet voor je baby kunt zorgen
- Je hebt obsessieve gedachten
- Je hebt angsten en suïcidale gedachten
- Je voelt weinig bij het zien van of zorgen voor je kindje
- Je hebt minder plezier in dingen die je eerst wel fijn vond
- Je piekert veel, onder andere over de gevoelens die je hebt voor de baby
- Je voelt je schuldig
- Je hebt moeite met concentreren en vergeet dingen
- Je eet te veel of juist te weinig
Je hoeft niet aan alle symptomen te voldoen om een postnatale depressie te hebben, zegt psycholoog Dorien Yassa: ‘Er zijn ook vrouwen die een postpartum depressie hebben, die geen negatieve gevoelens hebben tegenover hun baby en wel veel voelen bij hun kindje. Zij kunnen nog wel in enige mate genieten van de kraamtijd en het moeder zijn.’
Herken jij je in deze klachten? Blijf niet tobben en bespreek het met jouw huisarts of verloskundige. Zoek hulp: je hoeft het niet alleen te doen. Hieronder lees je meer over de behandelingen bij postnatale depressie.
Postnatale depressie test
Het is niet altijd direct duidelijk dat een mama met een postnatale depressie kampt. Het herkennen van een postnatale depressie is soms lastig omdat de symptomen en klachten passen in het beeld van een vrouw die net moeder is geworden. Je bent moe, hebt minder trek, slaapt slecht en kan je (hierdoor) niet goed concentreren. Maar bij een postpartum depressie worden je klachten zo erg dat het niet meer lukt om je oudertaken te vervullen of te functioneren.
Ook vinden vrouwen het soms zelf lastig om te beschrijven hoe ze zich voelen. Het is oké als je niet kunt uitleggen hoe je je voelt. Het Trimbos Instituut ontwikkelde een zelftest om te checken of er bij jou sprake kan zijn van een postnatale depressie.
Wat is de oorzaak van een postnatale depressie?
Wat zijn de oorzaken van een postnatale depressie? Een postpartum depressie kan ontstaan tijdens de zwangerschap of na de bevalling. Vaak is het een combinatie van psychische factoren, je genen (biologische factoren) en je omgeving (sociale factoren)
Biologische factoren
Voor een deel is een postpartum depressie erfelijk. Vrouwen bij wie depressie in de familie voorkomt, lopen een groter risico.
- Wanneer je te maken hebt met veel lichamelijke of emotionele vermoeidheid, kan dit het risico op het ontwikkelen van een depressie vergroten.
- Andere lichamelijke factoren zijn: veranderingen in je hormoonbalans door zwangerschap, een verstoorde schildklierwerking en verstoring van je vitaminen-mineralenbalans (met name tekort aan de vitamines B6 en B12, zink en ijzer).
Â
Psychische factoren
Jouw persoonlijke eigenschappen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van een postnatale depressie:
- Een moeilijk verlopende zwangerschap, een medische ingreep tijdens de bevalling of het moeten achterlaten van je kindje in het ziekenhuis, kunnen zorgen voor een postpartum depressie.
- Onderzoek laat zien dat vrouwen die slecht ‘nee’ kunnen zeggen en moeilijk over hun gevoelens praten, een grotere kans hebben op een postpartum depressie.
- Perfectionisme en hoge verwachtingen: als je te veel van jezelf verwacht, ben je gevoeliger voor een postnatale depressie. Zo’n hoge verwachting is dat je moedergevoel er direct is. Als jouw baby veel huilt of vaak ziek is, kun jij daar niets aan doen en toch het idee hebben dat het door jou komt. Het past allemaal niet in het beeld dat je in je hoofd had.
- Zo’n 60% van de vrouwen die eerder een postpartum depressie hebben meegemaakt, krijgt bij een volgende zwangerschap opnieuw last van de klachten
Â
Sociale factoren
Ook je omgeving kan een rol spelen bij het ontstaan van een postnatale depressie:
- Je hebt meer kans op een depressie als je een heftige gebeurtenis meemaakt, zoals ziekte of verlies van je kindje. Ook de bevalling kan een heftige gebeurtenis zijn.
- De kans op depressie wordt nog groter als meerdere heftige gebeurtenissen in dezelfde tijd gebeuren. Denk aan een verhuizing, of het overlijden van iemand waar je van houdt.
- Relatieproblemen of een partner die je weinig steun geeft tijdens de zwangerschap, de bevalling en de kraamdagen, vergroten de kans op depressie.
- Soms heeft een depressie te maken met onverwerkte ervaringen uit het verleden.
Ik heb een depressie na de bevalling: wanneer meteen hulp zoeken?
Neem contact op met je huisarts, verloskundige of kraamhulp wanneer je de volgende klachten hebt:
- De depressieklachten worden steeds erger.
- Je raakt in de war en je verliest het contact met de werkelijkheid. Je denkt bijvoorbeeld dat je kind niet van jou is.
- Je bent bang dat je je kind of jezelf iets aandoet.
- Je kunt je baby niet goed verzorgen.
- Je maakt je zorgen over je gezondheid of die van je kind.
- De depressieklachten worden steeds erger.
- Je raakt in de war en je verliest het contact met de werkelijkheid. Je denkt bijvoorbeeld dat je kind niet van jou is.
- Je bent bang dat je je kind of jezelf iets aandoet.
- Je kunt je baby niet goed verzorgen.
- Je maakt je zorgen over je gezondheid of die van je kind.
Intrusieve gedachtes of intrusies
Veel vrouwen met een postnatale depressie hebben angstige of obsessieve gedachten (intrusies). Dat kan heel beangstigend en verwarrend zijn, zoals deze moeders beschrijven:
‘Zodra ze geboren was dacht ik ‘ik wil haar niet‘. Hier schaam ik me enorm voor. Nog steeds. Ik had lange tijd het gevoel alsof mijn dochter een kind was van een ander, waar ik zo goed mogelijk voor moest zorgen.’
‘Dit gezin zou beter af zijn zonder jou’, dacht ik. Ik durfde niet aan de bel te trekken na de bevalling. Uit angst dat ze me té labiel zouden vinden om nog voor een kindje te zorgen en onze zoon uit huis zou worden gehaald. Ik weet nu dat zoiets niet zou zijn gebeurd, maar destijds voelde die angst heel reëel.’
‘Ik werk in de kinderopvang en dacht regelmatig: ik wil mijn baby hier achterlaten. Ik wil hem niet meer meenemen naar huis. Je schrikt zo van zulke gedachten.’
Hoe lang duurt een postnatale depressie?
Het verschilt hoe lang een postpartum depressie duurt. Als je geen behandeling krijgt, duurt de depressie gemiddeld 4 tot 6 maanden. Soms duurt het jaren. Gelukkig hoeft dat niet, want een postnatale depressie is meestal goed te behandelen. Hieronder lees je welke behandelingen er zijn om te herstellen van een postpartum depressie.
Behandeling van postnatale depressie
Een postpartum depressie na de bevalling is meestal goed te behandelen met gesprekken met de praktijkondersteuner GGZ van de huisartsenpraktijk, behandeling bij een psycholoog, medicijnen of een combinatie van gesprekken en medicijnen.
Gesprekken met psycholoog of een praktijkondersteuner
Je huisarts kan je doorverwijzen naar de praktijkondersteuner ggz (geestelijke gezondheidszorg) of een psycholoog. Tijdens gesprekken met een praktijkondersteuner een psycholoog leer je omgaan met je negatieve gevoelens en gedachten. ‘Het hoeft niet alleen maar positief te zijn: gemiddeld is 70% van onze gedachten negatief. Een psycholoog leert je hier mee om te gaan en bepaalde situaties anders aan te pakken’, zegt psycholoog Dorien. Gesprekken met een psycholoog helpen meestal goed. Veel mensen gaan zich beter voelen. Zij krijgen een betere band met hun kind en hun partner.
Medicijnen
Antidepressiva
Bij een ernstige postnatale depressie kan de arts antidepressiva voorschrijven. Bij meer dan de helft van de vrouwen vermindert de depressie. Dit resultaat merk je zo’n 4 tot 6 weken nadat je bent begonnen met slikken van de medicijnen. Je omgeving ziet het vaak al eerder. Voor een goed resultaat is het belangrijk dat je de medicijnen zeker vier tot zes maanden gebruikt.
Antidepressiva kunnen bijwerkingen hebben. Overleg daarom met je arts welk middel het beste bij je past. Hij of zij weet ook of je de medicijnen kunt combineren met borstvoeding. Bijwerkingen verdwijnen of worden na een tijdje minder heftig. Zomaar stoppen met antidepressiva mag niet, omdat je last kunt krijgen van vervelende klachten (ontwenningsverschijnselen).
Slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen
Soms schrijft je arts tijdelijk kalmerings- of slaapmiddelen voor die helpen tegen slapeloosheid, angst, spanning en onrust. Deze middelen werken vaak direct. Je mag ze niet te lang slikken, meestal een paar weken. De arts weet welke medicijnen geen invloed hebben op de borstvoeding. Je mag nooit zelf met slaapmiddelen beginnen of stoppen.
Extra vitaminen en mineralen
Als de oorzaak van de depressie of depressieve klachten lichamelijk is, kan je (huis)arts vitaminen of mineralen voorschrijven. Ook kan er een bloedonderzoek of schildklieronderzoek gedaan worden.
Intensieve behandelingen en therapie
Is er meer zorg nodig? Dan wordt overleg met een psycholoog, psychiater of de praktijkondersteuner ggz een behandelplan gemaakt. Een behandeling van postnatale depressie kan ook door:
- Therapie: groepstherapie of individuele therapie
- Intensieve Behandeling Thuis (IBT): psychiatrische crisisbehandeling bij je thuis
- Opname Moeder-Baby Unit in het ziekenhuis
Wat kun je zelf doen bij een postnatale depressie?
Neem je gevoelens, klachten en symptomen serieus. De eerste stap is toegeven en accepteren dat er iets aan de hand is.
- Je depressie begrijpen helpt je bij het beter worden. Lees en leer zoveel mogelijk over een postpartum depressie. Je vindt hieronder veel ervaringen met een postnatale depressie.
- Praat erover. Het is belangrijk je gevoelens en zorgen te delen, bijvoorbeeld met je partner, de kraamverzorgende of verloskundige. Praten lucht op en het zorgt ervoor dat je je klachten beter begrijpt.
- Praat met iemand bij wie je je op je gemak voelt.
- Schrijf het van je af. Als je praten lastig vindt, kan het je helpen om je problemen op te schrijven. Bijvoorbeeld in een dagboek of een brief.
- Sta jezelf fouten toe. Wees niet te streng voor jezelf, zeker niet als je net moeder bent geworden. Je mag fouten maken. Perfecte moeders bestaan niet!
- Laat je partner ook zorgen. Zo belast je jezelf minder en werk je samen aan de band met elkaar.
- Probeer tijd en rust voor jezelf, met en zonder je kind.
- Heb je te maken gehad met een miskraam of verlies? Loss is een gratis app voor ouders die een kindje zijn verloren. De How About Mom app helpt je bij het verwerken van de (traumatische) bevalling.
- Zoek hulp. Gaan de klachten niet over of worden ze erger? Neem dan contact op met een hulpverlener, zoals je huisarts of de verloskundige, ook als het al een tijd geleden is dat je bevallen bent.
Â
Vooral als je voor het eerst moeder bent geworden is alles nieuw. Vaak zie je dat jouw geliefde, familie en vrienden vooral heel blij zijn met de baby, waardoor er voor jou geen ruimte is om deze negatieve gevoelens te delen en (h)erkenning te krijgen voor het feit dat het niet alleen maar leuk is. De eenzaamheid die je als nieuwe moeder ervaart, kan jouw depressieve klachten versterken. Juist omdat dit zo isolerend kan werken, is het van groot belang dat jij, of je omgeving, aan de bel trekt als je vermoedt dat je met een postpartum depressie kampt.
Risico op postnatale depressie
Het risico op een postnatale depressie is hoger bij vrouwen die eerder een depressie in hun leven hebben meegemaakt (25 tot 30% meer kans).
Ook vrouwen die depressieve klachten tijdens de zwangerschap hebben gehad, lopen meer risico op een postnatale depressie. Als je bij een vorige zwangerschap eerder een postnatale depressie hebt gehad, is de kans op herhaling ook hoger: artsen schatten die kans op 50%. Belangrijk is om dit te bespreken met je huisarts of de verloskundige als je weer zwanger wil worden.
Postnatale depressie en hechting met je baby
Een postpartum depressie kan gevolgen hebben voor de hechting en de interactie met je baby. Je kunt negatieve gevoelens hebben tegenover je baby, (overmatig) bezorgd zijn dat je niet voor je baby kunt zorgen of juist heel weinig voelen bij het zien van of zorgen voor je kindje.
De hechting tussen jou en je baby kan moeilijk worden doordat jij ziek bent. Voor baby’s is het heel belangrijk dat ze zich aan 1 of meerdere personen kunnen hechten na de geboorte. Dat kunnen jij en je partner zijn, maar ook grootouders of andere verzorgers. Personen die veel aanwezig zijn en op de behoeftes van de baby reageren. Als jij weer beter bent, en meer beschikbaar wordt voor je baby, kunnen jullie ook aan de hechting samen gaan werken. Maar daarvoor moet je vaak eerst behandeld worden.
Angst en paniek
‘Postpartum depressie is een benaming van een heel cluster aan klachten, waaronder somberheid, angst en paniek. Het is hierdoor soms lastig om een goede diagnose te stellen omdat een postpartum depressie er bij iedereen anders uit ziet’, zegt GZ-psycholoog Dorien Yassa. ‘Ook in mijn praktijk zie ik dat geen enkele vrouw en postpartum depressie hetzelfde is.’
Bij sommige vrouwen staat de angst en paniek veel meer op de voorgrond dan de somberheid of het niet meer kunnen genieten. De angst kan dan heel sterk aanwezig zijn en je echt beperken in het dagelijks leven. De gedachten die je vervolgens hebt over jezelf, de situatie en de toekomst, werken vaak juist weer meer angst of somberheid in de hand. Zo worden de klachten in stand gehouden. Door er met anderen over te praten of door begeleiding te zoeken van een professional kan dit patroon worden doorbroken waardoor de klachten langzaam zullen opknappen en de angst en paniek kunnen afnemen.
Ervaringen met een postnatale depressie
Je bent niet de enige die een depressie ontwikkelt na de bevalling. 1 op de 10 vrouwen wordt ziek. Lees de ervaringen van andere vrouwen:
'Geen moedergevoelens'
‘Zodra ze geboren was dacht ik ‘ik wil dit niet, ik wil haar niet‘. Hier schaam ik me enorm voor. Nog steeds. Ik had lange tijd het gevoel alsof mijn dochter een kind was van een ander, waar ik zo goed mogelijk voor moest zorgen.’
Arlette over therapie aan huis
‘Elke dag kwam iemand van het IHT – het intensive home treatment team van de GGZ – om mij te monitoren en om te kijken wat ik nodig had. Na verschillende therapieën, gesprekken met mijn omgeving, veel wandelen buiten en vooral heel veel rust en slaap kan ik na 15 maanden zeggen: ik ben er weer.’
Emily werd opgenomen op de Moeder-baby Unit
‘Daar zat ik dan, in het ziekenhuis met mijn zoontje van krap drie maanden oud, op de Moeder-baby Unit. Ik gaf mezelf de schuld van mijn depressie, maar de lieve verpleegkundigen bleven me vertellen dat een depressie een ziekte is die je overkomt en dat het ook weer over gaat.’
Carlijn kreeg een zwangerschapsdepressie
‘Nooit eerder heb ik een depressie gehad en het komt ook niet voor in mijn familie. Ik wist ook niet dat er zoiets als een zwangerschapsdepressie bestond. Deze vorm van depressie kan ontstaan door de verandering in je hormonen als gevolg van een zwangerschap. Dat gebeurde bij mij. Ik wist niet wat me overkwam.’
Michelle over een gedwongen opname
‘Die opname op de gesloten afdeling is nu zeven maanden geleden. Ik ben het op dit moment nog herstellende. Dat proces gaat natuurlijk met vallen en opstaan. Ik ben het vertrouwen in mijn eigen lichaam en geest kwijt. Hoe kan een ‘normaal‘ functioneerde vrouw zo ontzettend verward raken?’
'Bang voor mijn eigen gedachtes'
‘Ik kreeg door wat er aan de hand was, maar stak mijn kop in het zand. Ik durfde niet aan de bel te trekken. Uit angst dat ze me té labiel zouden vinden om nog voor een kindje te zorgen en onze zoon uit huis zou worden gehaald. Ik weet nu dat zoiets niet zou zijn gebeurd, maar destijds voelde die angst heel reëel.’
Moniek moest stoppen met borstvoeding
‘Ik moest het idee om borstvoeding te gaan geven loslaten omdat mijn lichaam op was door de postnatale depressie. Ik was daar heel verdrietig over. Mijn lijf kon het niet aan en ik moest kiezen voor de toekomst en mezelf, maar ook voor die kleine en mijn gezin.’
'Ik voelde me zo eenzaam'
‘Ik weet dat ik niet de enige ben. Eén op de tien moeders worstelt met depressieve gevoelens of heeft zelfs een postnatale depressie na de bevalling. Ik ken deze vrouwen persoonlijk niet. In mijn omgeving zijn er geen moeders met een soortgelijk verhaal. Dat maakte dat eerste jaar ook zo verdomd eenzaam.’
Sophie had angst na bevalling
‘Steeds vaker lag ik nachten wakker en zag ik enorm op tegen de volgende dag. Door de postnatale depressie kreeg ik regelmatig paniekaanvallen. Ik lag nog nachten in bed te rillen als een rietje van de angst en hing dan ‘s ochtends kokhalzend boven de gootsteen omdat ik geen hap door m’n keel kreeg.’
Podcasts en boeken over postnatale depressie
In de podcast Zwarte Muisjes delen vrouwen hun ervaring met een postnatale depressie. Sophie, die ook een postnatale depressie meemaakte, zegt over deze podcast: ‘De erkenning en herkenning die ik hoorde vanuit de intieme gesprekken vond ik zo fijn. Ook om te beseffen dat ik niet de enige ben die dit is overkomen.’
De Podcast Ontroostbaar is een podcastserie voor iedereen die betrouwbare informatie zoekt over huilbaby’s, gemaakt in opdracht van kinderarts Ineke de Kruijff (St. Antonius Ziekenhuis).
Wat doet het met je als je na de bevalling geen liefde en connectie voelt met je kind en het gevoel hebt geen goede moeder te zijn? Documentairemaakster Anne-Marieke Graafmans overkwam het zelf en maakte de documentaire Roze wolk.
Saskia Assenbroek schreef een boek over haar postpartum depressie: Heb je mij gezien?
Postnatale depressie bij partners
We denken bij een postpartum depressie minder snel aan de vader of partner. Maar ook de partner kan tijdens de zwangerschap of na de bevalling een depressie ontwikkelen.
Volgens het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap (LKPZ) komt uit onderzoek naar voren dat wereldwijd 5 tot 10 % van alle mannen een postpartum depressie krijgt na de geboorte van hun kind. Deze postpartum depressie bij mannen piekt in de derde tot negende maand na de bevalling. Vaak hebben partners dezelfde depressieklachten als moeders met een postpartum depressie. Lees meer over een postnatale depressie bij de partner.
How About Mom expert: Dorien
Dorien Yassa is GZ-psycholoog en gespecialiseerd in het behandelen van psychische klachten rondom zwangerschap, geboorte en de eerste jaren van het moederschap.
Jouw gids in het eerste jaar moederschap: How About Mom 📲
