Tijdens je zwangerschap is de placenta of moederkoek van levensbelang voor de baby in je buik. Al in de eerste weken van de zwangerschap begint de placenta zich te ontwikkelen tot het orgaan dat je baby van voeding, zuurstof en hormonen gaat voorzien. Hoe werkt de placenta en waarom is de placenta zo belangrijk?
Sanne Ravensbergen
Sanne werkt als doula, zwangerschaps-, geboorte- en newborn-fotograaf en is oprichter van Stories of New Life.
Inhoudsopgave
Wat is de placenta?
De placenta of ‘moederkoek’ is een onmisbaar orgaan bij een zwangerschap. De placenta zorgt ervoor dat voedingsstoffen en zuurstof bij de groeiende baby komen en afvalstoffen verwijderd worden.
Wanneer ontstaat de placenta?
De placenta ontstaat na 4 weken zwangerschap. Tot die tijd ontwikkelde het embryo zich alleen nog in een vruchtzakje.
De placenta of moederkoek bestaat uit twee met elkaar verweven delen: een deel dat ontstaat waar het embryo zich innestelt (de kinderlijke of embryonale kant) en een deel dat groeit aan de baarmoederwand (de moederlijke of maternale kant). De navelstreng verbindt jouw baby met de placenta.
Functies van de placenta
De placenta of moederkoek heeft een aantal belangrijke functies. De placenta is de plek waar moeder en kind belangrijke stoffen met elkaar uitwisselen. Zonder de placenta kan een embryo niet uitgroeien tot een foetus en later een baby. Wat zijn de belangrijkste functies van de placenta?
Voedingsstoffen en zuurstof naar je baby
De placenta zorgt ervoor dat er voedingsstoffen en zuurstof van de moeder naar het embryo gaan. De placenta vormt een scheiding tussen de bloedsomloop van de moeder en de bloedsomloop van het embryo. Het is dus niet zo dat jouw bloed in contact staat met het bloed van je baby: dat zijn twee aparte bloedsomlopen. Maar via de dunne vliezen of membranen van de placenta worden voedingsstoffen en zuurstof wel doorgegeven aan de baby.
Via de navelstreng komen deze voedingsstoffen bij de baby terecht. Ook komen antistoffen van de moeder via de placenta bij de baby terecht.
Afvalstoffen verwijderen
De andere kant op worden afvalstoffen en koolzuur van je baby uitgestoten. Via de placenta kunnen de afvalstoffen door jouw lichaam worden opgeruimd. Net zoals voedingsstoffen van de moeder naar het embryo gaan via de placenta, helpt de placenta ook om afvalstoffen te verwijderen.
Schadelijke stoffen filteren
Eigenlijk vormt de placenta een barrière die potentieel schadelijke stoffen filtert. Toch worden niet alle stoffen door de placenta tegengehouden. Stoffen zoals ethanol (alcohol), sigaretten bestanddelen of virussen worden niet tegengehouden en kunnen daar schade aanbrengen bij een ongeboren kind. Dat is de reden waarom je alcohol, roken en schadelijke stoffen beter kunt vermijden als je zwanger bent.
Placenta produceert hormonen
Ook produceert de placenta hormonen en antistoffen. De placenta speelt bijvoorbeeld een rol bij de aanmaak van progesteron en oestrogeen. Het hormoon progesteron zorgt voor de instandhouding van de zwangerschap: progesteron voorkomt dat de baarmoeder zich kan samentrekken, zodat je baby niet te vroeg geboren wordt. Het hormoon oestrogeen zorgt ervoor dat de melkproductie toeneemt en dat de baarmoeder sterker wordt en groeit.
Waar zit de placenta in de baarmoeder?
Afhankelijk van waar de innesteling van het embryo in de baarmoederwand plaatsvindt, daar gaat de de placenta groeien. De placenta kan zich op elke plek in je baarmoeder bevinden.
Lage placenta
Misschien heb je tijdens een van de eerste echo’s gehoord dat de placenta ‘laag’ in de baarmoeder zit. Vaak verandert deze positie nog als je baarmoeder verder groeit tijdens de zwangerschap. Zo groeit de placenta meestal mee omhoog als de baarmoeder groeit. Zo lang de placenta de baarmoedermond niet afsluit, maakt het niet uit waar de placenta zit.
Placenta preavia
Hoewel de placenta in de meeste gevallen bovenin in de baarmoeder ligt, kan het ook voorkomen dat de moederkoek te laag in de baarmoeder is ingenesteld. Er wordt dan gesproken van een placenta praevia, ofwel een laagliggende moederkoek.
Nageboorte: de geboorte van de placenta
Als de baby eenmaal geboren is volgt de geboorte van de placenta, ook wel de nageboorte genoemd. Door het samentrekken van de baarmoeder komt de placenta los van de baarmoederwand. Soms moet je nog een of twee keer mee persen of drukt de verloskundige of gynaecoloog zacht op je buik zodat de placenta eruit komt.
Over het algemeen houden verloskundigen aan dat een uur na de geboorte van de baby ook de placenta geboren moet zijn. Een injectie met oxytocine in je been kan helpen om dit proces te versnellen, omdat dit hormoon het samentrekken van de baarmoeder stimuleert. Het geboren laten worden van de placenta doet doorgaans geen pijn, maar kan wel een vreemd gevoel zijn.
Na de geboorte van de placenta kiezen de meeste ouders ervoor om de navelstreng door te knippen. Ook zijn er ouders die kiezen voor een lotusbevalling of een halve lotusbevalling.
Lotusbevalling
Een lotusbevalling is een bevalling waarbij de navelstreng na de geboorte niet doorgeknipt wordt. Je baby blijft daardoor verbonden aan de placenta totdat de navelstreng zelf loslaat. In dit artikel vertellen we wat een lotusbevalling precies inhoudt en wat de voordelen en de nadelen van een lotus bevalling en halve lotus bevalling zijn.
Placenta na de bevalling
Na de geboorte van de placenta controleert de verloskundige of de moederkoek compleet is en of er bijzonderheden te zien zijn. Zo checkt zij of de placenta compleet is en of er geen placentarest is achtergebleven in de baarmoeder.
Wat kun je doen met de placenta na de bevalling? Als je geen plannen hebt met de placenta, wordt deze door de verloskundige of in het ziekenhuis weggegooid. Wist je dat je de placenta ook kunt laten verwerken tot placenta pillen of een rauw stukje in een smoothie verwerken?
Lees meer: Van placenta pillen tot kunstwerk: dit kun je doen met de placenta
In andere culturen wordt de placenta anders behandeld en gezien als een onmisbare en bijzondere voedingsbron. In sommige landen wordt de placenta begraven op een speciale plek.
Wat je ook besluit met de placenta te doen, doe wat goed voelt. Het is daarom raadzaam om tijdens je zwangerschap na te denken wat je met de moederkoek wil doen. Neem dit mee in je geboorteplan en bespreek het van tevoren.
De bijzondere werking van de placenta
Nu weet je dat de placenta een onmisbaar orgaan is tijdens een zwangerschap. Een goede ontwikkeling van de placenta en bloedvaten in de baarmoeder zijn erg belangrijk. Via de placenta krijgt de baby voedingsstoffen en zuurstof. Wetenschappers weten inmiddels meer over de placenta, maar er is ook nog een hoop onbekend en niet onderzocht. Gelukkig komt er meer onderzoek naar de werking van de placenta, zodat we hopelijk ook meer leren over risico’s tijdens de zwangerschap en het voorspellen van complicaties bij moeder of baby.
10 feiten over de placenta
Dit zijn 10 bijzondere weetjes over de placenta:
- Niet alleen mensen maar alle zoogdieren worden in de zwangerschap door middel van de placenta in leven gehouden.
- Muizen, ratten, cavia’s en apen hebben een placenta die – als het gaat om de interactie tussen moeder en de moederkoek – erg lijkt op die van ons mensen.
- De placenta wordt niet door de moeder maar door het embryo aangemaakt en bevat alleen DNA van de baby, niet van de moeder.
- De placenta is het enige orgaan dat binnen in een ander orgaan (de baarmoeder) groeit.
- De placenta is het enige orgaan in je hele lichaam dat ‘tijdelijk’ is. Het wordt aangemaakt aan het begin van de zwangerschap en het verlaat jouw lichaam weer aan het einde van de zwangerschap, na de geboorte van je kindje.
- Als de baby klaar is om geboren te worden, geeft het een seintje aan de placenta. In de placenta wordt vervolgens oestrogeen aangemaakt dat in de bloedsomloop van de moeder terecht komt waardoor de moeder doorkrijgt dat haar kindje klaar is voor de geboorte.
- Vanuit de placenta is er een ader die zuurstofrijk bloed naar de baby brengt en twee slagaders waardoor afvalstoffen van de baby naar de placenta getransporteerd worden. De navelstreng bevat daarom drie vaten: twee slagaders en één ader.
- In het begin van de zwangerschap is de placenta relatief dik. In de loop van de zwangerschap wordt de placenta steeds groter en dunner. Doordat de placenta in het begin zo dik is, is de filterfunctie heel goed waardoor de kwetsbare foetus zo goed mogelijk beschermd wordt.
- Als de baby geboren wordt, bevat de placenta zo’n 30% van het totale bloedvolume van de baby. Handig, want zo is de baby een stukje compacter en kan hij of zij gemakkelijker door het geboortekanaal. Na de geboorte krijgt het kindje zijn of haar bloed weer ‘terug’. Mits de navelstreng niet te snel wordt afgeklemd en doorgeknipt.
- De placenta vermindert de insulinegevoeligheid van de moeder, waardoor er meer glucose beschikbaar is voor de foetus.
Bronnen
Wikipedia ‘Placenta’.
“Embryology, Placenta”, Elizabeth J. Herrick; Bruno Bordoni.
“Physiology, Placenta”, Vaishali Kapila; Khalid Chaudhry.
Foto’s in dit artikel over de placenta: Stories of New Life
How About Mom: een 'onmisbare app voor aanstaande moeders' 📲
