TOS: alles over een taalontwikkelingsstoornis bij kinderen

Dat kinderen zich op hun eigen tempo ontwikkelen is normaal. Dat geldt ook voor de ontwikkeling van taal. Helaas kan er soms ook meer aan de hand zijn. Vijf procent van alle kinderen heeft vermoedelijk TOS: een taalontwikkelingsstoornis. Wat is TOS, hoe herken je het en wat kun je hieraan doen als ouder? Een pedagogisch behandelaar en twee logopedisten van Kentalis vertellen meer over TOS. 

Een taalontwikkelingsstoornis (TOS) is een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis die (onder andere) de taalvaardigheid van een kind beïnvloedt. Oftewel, hoe de hersenen van een kind taal verwerken. TOS kan variëren in ernst en vorm.  

Kenmerken TOS

Hoe kom je erachter of jouw kind TOS heeft? De spraak- en taalontwikkeling van een kind start al voordat het geboren is. Na de geboorte maakt je kind allerlei ontwikkelingen door op verschillende gebieden. Bij het ene kind gaat de taalontwikkeling sneller dan bij het andere kind. Dit verschil is logisch en mag er zijn. Hoewel het lastig kan zijn om een TOS te herkennen, zijn er wel signalen die je kan zien of horen. 

0 tot 2 jaar:

• Brabbelt niet of nauwelijks
• Reageert niet of weinig op gesproken taal

2 tot 3 jaar:

• Zegt met 2 jaar nog heel weinig woorden
• Weinig interesse in communicatie
• Maakt met drie jaar nog geen zinnetjes van 2 woorden, zoals ‘pap eten’
• Reageert niet of weinig op gesproken taal

3 tot 4 jaar

• Spreekt slecht verstaanbaar, zelfs voor de ouders
• Maakt nog geen zinnen van meer dan twee woorden
• Begrijpt eenvoudige opdrachten – ‘doe je schoenen aan’ – niet 

Zoals je ziet kan een TOS zich op verschillende manieren uiten bij kinderen. Sommige kinderen begrijpen de taal voldoende en hebben vooral moeite met het zeggen van woorden en het maken van zinnen. Soms zijn kinderen ook slecht verstaanbaar. Andere kinderen hebben moeite met zowel het begrijpen van taal, als met het zeggen van woorden en het maken van (lange) zinnen. Je ziet ook vaak dat kinderen klanken weglaten (geen ‘televisie’ maar ‘teevisie’) of klanken verwisselen (niet ‘kikker’ maar ‘titter’). 

TOS en gedrag

TOS heeft invloed op de algehele ontwikkeling van kinderen. Er wordt vaak gezien dat kinderen moeite hebben met het samen spelen, zich terugtrekken uit de communicatie of boos of verdrietig raken als zij niet begrepen worden. In dit filmpje – TOS vanuit een neuropsychologisch perspectief – wordt dit verder uitgelegd. 

Taal is meer dan zinnen en woorden spreken en begrijpen. Taal heeft ook te maken met denken, leren, plannen, geheugen, aandacht, gedrag en sociaal contact. Het is daarom niet gek dat TOS lijkt op andere ontwikkelingsstoornissen. Zo is er overlap tussen TOS en ADHD en autisme. TOS komt ook vaker voor samen met dyslexie. 

TOS herkennen

In de eerste zes tot zeven jaar zijn kinderen extra gevoelig om taal te leren. Hoe vroeger je erbij bent, hoe meer handvatten je jouw kind met taalproblematiek kan geven om de taal te leren en hier mee om te gaan. 

Als ouder is het belangrijk om te onthouden dat TOS geen ‘probleem’ is dat jullie als ouders of jullie kind kan worden verweten. Een TOS is aangeboren en komt niet door te weinig voorlezen of te weinig aandacht. Wel is het voor kinderen met een TOS belangrijk om op een (aangepast) taalniveau de taal aangeboden te krijgen. Kinderen hebben meer herhaling nodig. Zo is het voor een kind met TOS dus helemaal niet erg om een boek twintig keer te lezen.

Behandeling

Het is belangrijk om als ouder je zorgen over de taalontwikkeling van je kind te bespreken bij het consultatiebureau of de huisarts. Deze kan jullie doorverwijzen naar een logopedist. Wanneer de behandeling hier niet voldoende helpend is, bijvoorbeeld door onvoldoende vooruitgang of stagnatie, kan de huisarts doorverwijzen naar het audiologisch centrum voor uitgebreid onderzoek. Hier wordt gekeken wat de best passende behandeling is om de taal van jouw kind te stimuleren. Zo zijn er bijvoorbeeld behandelgroepen van Koninklijke Auris Groep, Koninklijke Kentalis, Libra, NSDSK, Pento die gespecialiseerd zijn in de Taalontwikkeling. Hier krijgen kinderen met een (vermoeden) van een TOS intensieve behandeling om de taal te stimuleren.

Heb je twijfels over de taalontwikkeling van je kind? Dan kan je op allesovertos.nl een vragenlijst invullen om er achter te komen of er twijfels zijn over de taalontwikkeling van jouw kind en krijg je advies welke verdere stappen je kunt ondernemen.