De vijfde ziekte of parvovirus: dit wil je als zwangere weten

Je hebt misschien nieuwsberichten gelezen over de vijfde ziekte, veroorzaakt door het parvovirus. Ben je zwanger en heb je vragen hierover? We spraken met Monique Haak, gynaecoloog-perinatoloog en foetaal chirurg in het LUMC, over de vijfde ziekte, het parvovirus en de risico’s voor zwangere vrouwen.

Wat is het parvovirus?

Veel ouders zijn bekend met de vijfde ziekte: een besmettelijke kinderziekte die onder andere rode vlekjes op de huid veroorzaakt. De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het parvovirus. Het parvovirus bevindt zich in de keel en wordt via de lucht verspreid door hoesten, niezen of praten. Dit gebeurt met name op kinderdagverblijven en scholen, maar ook binnen het gezin.

Parvo is niet zo besmettelijk als sommige andere virussen, zoals corona. Voor overdracht is intensief contact nodig, aldus het Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding van het RIVM. Maar als je zwanger bent is het wel belangrijk om voorzichtig te zijn. Het parvovirus vormt wel een risico voor zwangere vrouwen in de eerste 20 weken van hun zwangerschap die de vijfde ziekte zelf nog niet hebben gehad.

Symptomen van de vijfde ziekte

Van de vijfde ziekte worden kinderen over het algemeen niet erg ziek. Ze kunnen last krijgen van kleine rode vlekjes in hun gezicht en later op de rest van hun lijf, zoals de buik, rug, billen, armen en benen. Koorts kan ook een symptoom zijn, maar dat hoeft niet.

Volwassenen die besmet worden met het parvovirus kunnen klachten ervaren zoals vlekken in het gezicht, vlekken op het lichaam en pijnlijke gewrichten. Verder is de ziekte vrij onschuldig en gaat deze vanzelf over.

Toename van infecties met parvovirus

Waarom is het parvovirus momenteel in het nieuws? Er is sinds begin dit jaar een toename van infecties met het parvovirus, zowel in Nederland als in de rest van Europa. Artsen van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) laten weten dat er in de eerste helft van dit jaar al twintig zwangere vrouwen zijn behandeld na een besmetting met het virus. Normaal ligt dit aantal op zo’n 2 tot 4 vrouwen per jaar die een behandeling nodig hebben.

Waar de piek door wordt veroorzaakt, is nog niet duidelijk. Het kan zijn dat het parvovirus tijdens coronapandemie en door de coronamaatregelen – waaronder gesloten scholen en kinderdagverblijven – minder rondging, en nu weer meer verspreid wordt.

Besmetting met parvovirus

De meeste volwassenen hebben de vijfde ziekte gehad. Voor zover bekend heeft 60 tot 70% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd antistoffen tegen het parvovirus. Zij hebben vijfde ziekte al eens gehad en kunnen het niet nog een keer krijgen of doorgeven. Als jij de ziekte hebt gehad, heb je daarna een levenslange afweer en kun je de ziekte niet doorgeven aan je kind. Wanneer je de vijfde ziekte nog niet hebt gehad, heb je nog geen immuniteit opgebouwd en kun je alsnog besmet raken.

Parvovirus en zwangerschap

Het parvovirus vormt wel een risico voor zwangere vrouwen in de eerste 20 weken van hun zwangerschap die de vijfde ziekte zelf nog niet hebben gehad.

Als een zwangere tijdens de eerste helft van de zwangerschap (tot en met 20 weken) voor het eerst in haar leven de vijfde ziekte krijgt, is er een groter risico op een miskraam. Bij de meeste zwangeren met vijfde ziekte verloopt de zwangerschap normaal en zijn er voor de baby geen gevolgen. Toch is het belangrijk om alert te zijn op het parvovirus, want een besmetting heeft een groter risico op een miskraam of ernstige gezondheidseffecten bij de baby.

Julie verloor haar ongeboren kindje aan het parvovirus: ‘Er is in het ziekenhuis voor haar gestreden‘

Voor 20 weken zwangerschap

Zit jij in de eerste twintig weken van je zwangerschap en heb je contact gehad met een kind dat de vijfde ziekte heeft, neem dan contact op met de verloskundige of de huisarts. Er is één manier om te achterhalen of je als vrouw beschermd bent tegen het parvovirus en dat is door middel van een antistofbepaling. Dit gebeurt door middel van een bloedonderzoek (bloed laten prikken) bij de huisarts.

Na 20 weken zwangerschap

Volgens Monique Haak, gynaecoloog-perinatoloog in het LUMC, is er geen gevaar meer als een zwangere na de 20 weken zwangerschap besmet raakt. ‘Maar is de bestemming kort voor de 20 weken zwangerschap, dan kan de bloedarmoede wel ná 20 weken nog optreden. Daarom is extra alertheid bij de 20 weken echo op dit moment heel belangrijk’.

Kun je het parvovirus voorkomen?

Er is geen vaccin tegen het parvovirus. Goede handhygiëne en opletten bij hoesten verkleinen de kans op het krijgen van het virus. Is er sprake van een uitbraak van de vijfde ziekte op het kinderdagverblijf of de basisschool van jouw kind, of je werkplek, en zit je in de eerste 20 weken van je zwangerschap, dan is het advies om deze plek tijdelijk te vermijden. 

Zit jij in de eerste 20 weken van je zwangerschap en heb je contact gehad met een kind dat de vijfde ziekte heeft, neem dan contact op met je verloskundige of je huisarts. Bij zwangeren die werken in de gezondheidszorg, de kinderopvang en het onderwijs kan in het begin van de zwangerschap het bepalen van antistoffen in het bloed zinvol zijn om een recente infectie met het parvovirus te ontdekken of eventueel uit te sluiten.

Infectie met parvovirus tijdens zwangerschap

Als het bloedonderzoek laat zien dat je lichaam antistoffen tegen parvovirus heeft, dan ben je als zwangere beschermd tegen de vijfde ziekte. Wanneer deze antistoffen niet zijn aangetroffen in het bloed, kun je nog steeds besmet raken met het parvovirus.

Als uit het eerste bloedonderzoek blijkt dat je nog geen antilichamen tegen het parvovirus hebt, zal er na 2 weken opnieuw bloed worden geprikt om te bepalen of je daadwerkelijk geïnfecteerd bent. Als je tijdens de eerste 20 weken van de zwangerschap besmet bent geraakt met het parvovirus en nog geen antistoffen hebt, wordt je doorverwezen naar een gynaecoloog. 

Bloedarmoede bij baby

In de eerste 20 weken van de zwangerschap is er een klein risico voor het ongeboren kind als jij als zwangere voor het eerst in je leven de vijfde ziekte krijgt. Je hoeft niet te merken dat je besmet bent met het parvovirus, maar besmetting kan wel gevaarlijk zijn voor je ongeboren baby. Zo is er een klein risico op bloedarmoede: door ernstige bloedarmoede kan het zuurstoftransport van de baby in gevaar komen.

Bij de gynaecoloog worden echo’s gemaakt om eventuele bloedarmoede bij de baby op te sporen. Bij de echo wordt gelet op onder andere ‘hydrops’ (dit is vocht in de buikholte, red.), de darmen en het hartje van de baby. Wanneer er duidelijke signalen zijn dat de gezondheid van de baby dusdanig in gevaar is, kan een bloedtransfusie nodig zijn. Een bloedtransfusie bij een baby in de buik klinkt ongelofelijk spannend, maar het is ook ongelofelijk bijzonder dat dit tegenwoordig tot de medische mogelijkheden behoort. Het LUMC is het enige ziekenhuis dat deze complexe medische ingreep uitvoert. 

‘Wees alert bij de 20 weken echo’

Soms weet je als zwangere niet dat je besmet bent met het parvovirus. De klachten bij volwassenen kunnen namelijk heel mild zijn. Dan kan het gebeuren dat tijdens de 20-weken echo, of als er om een andere reden een echo wordt gemaakt tijdens je zwangerschap, wordt opgemerkt dat de baby in jouw buik ook besmet is geraakt.

Daarom roept gynaecoloog Monique Haak verloskundigen en echoscopisten op om extra alert te zijn tijdens de 20 weken echo. ‘Er is geen gevaar als het besmet-moment na 20 weken ligt, maar is de bestemming kort voor de 20 weken, dan kan de bloedarmoede wel ná 20 weken nog optreden. Daarom is die extra alertheid op dit moment zo belangrijk’.