De meeste mensen denken bij gebarentaal aan de taal die is bedoeld voor mensen die niet goed of niet kunnen horen. Maar wist je dat baby- en kindgebaren ook een aanvulling op de gesproken taal kunnen zijn en daarmee een positieve rol kunnen spelen in de communicatieve vaardigheden van je kind? Mirjam is pedagogisch medewerker en docent baby- en kindgebaren en vertelt hier meer over.
‘Tijdens mijn opleiding tot pedagogisch medewerker kwam ik in aanraking met baby- en kindgebaren. Mijn dochter was destijds zes maanden oud en ik besloot met haar te gaan oefenen. Tot mijn grote verbazing zag ik na een paar maanden het effect van deze taal in onze communicatie en mijn verbinding met haar. Zo groeide mijn interesse en ben ik docent baby- en kindgebaren geworden. Op de opvang waar ik werk wordt het inmiddels volop gebruikt door zowel mijn collega’s, als de kinderen en hun ouders.’
Hoe werken baby- en kindgebaren?
Baby- en kindgebaren zijn gericht op kinderen die wel kunnen horen. Het is een aanvulling op een gesproken taal en wordt dus in combinatie gebruikt. De gebaren an sich zijn identiek aan de Nederlandse gebarentaal, met als grote verschil dat er bij baby- en kindergebarenl wel bij gesproken wordt, terwijl in de doventaal alles wordt vertaald door gebaren, vertelt Mirjam.
Wanneer je start met baby- en kindgebaren, begin je met woorden als ‘papa’, ‘mama’, ‘drinken’, ‘eten’, ‘luier’, ‘poepen’, ‘badje’ of ‘spelen’. Dit wordt daarna uitgebereid met lastigere woorden die je niet makkelijk kunt aanwijzen, bijvoorbeeld weertypes of emoties.
Waarom is het aanleren van deze gebarentaal zo interessant volgens Mirjam? ‘Kinderen tot vier jaar zijn beelddenkers, dus sluit gebarentaal goed aan bij hun ontwikkeling. De verbindingen in de hersenen worden goed en duidelijk gemaakt, omdat er meerdere zintuigen worden verbonden. Je praat, je hoort woorden en je krijgt er ook een beeld bij.’
De voordelen van kind- en babygebaren
Wat zijn de voordelen van het aanleren van gebaren? Dat zijn er meerdere, vertelt Mirjam. ‘Nummer één: frustratie. Zowel bij kinderen als hun ouders. Bij kinderen zit spraak op de fijne motoriek en dit is nog niet ontwikkeld op jonge leeftijd. Bepaalde klanken klinken precies hetzelfde in bepaalde woorden, maar betekenen iets totaal anders. Dat levert bij ouders een raadspelletje op – wat bedoel je precies? – en kan voor kinderen heel frustrerend zijn. Een gebaar kan vaak wel in één keer duidelijk maken wat wordt bedoeld. Dat doet ook veel met het zelfvertrouwen van je kindje. Hij of zij voelt zich gehoord en begrepen.’
Mirjam ziet bij haar op de groep dat kinderen met taal- en spraakachterstand via gebarentaal beter leren communiceren. ‘We zien kinderen echt glunderen als ze ineens wél begrepen worden.’
Hoewel het een relatief nieuw onderzoeksgebied is, kun je volgens Mirjam al wel zien dat baby- en kindgebaren in sommige gevallen bijdragen aan het sneller oppikken van een taal. ‘Omdat kinderen zulke beelddenkers zijn, kost het met een gebaar erbij soms minder moeite om een woord te begrijpen. Zeker als het gaat om dingen die je niet kunt aanwijzen of beet kunt pakken.’
‘Ik hou van jou’ gebaren
Een gebaar kan daarnaast helpen om kinderen uit te laten drukken hoe ze zich voelen. ‘Soms is het voor een peuter lastig om aan te geven wat ze voelen, maar lukt het met een gebaar voor ‘boos’, ‘blij’ of ‘sip’ wel.’
Mirjam: ‘Gebarentaal stimuleert kinderen ook om vanuit hun eigen denkwereld te communiceren, niet vanuit wat wij zien’, legt de docente uit. ‘Immers: kinderen zien de wereld op een heel eigen manier, hoe mooi is het dat ze die wereld door middel van gebaren beter met ons als ouders kunnen delen?’
‘Samen met je kind gebarentaal gebruiken zorgt tenslotte voor een fijne binding, het kan bijna een soort geheim-taal tussen jullie zijn’, zegt Mirjam. Nog een bijkomend voordeel: zonder spraak erbij kan gebarentaal ook ingezet worden op momenten dat jullie stil(ler) moeten zijn. Bijvoorbeeld in een theater of in het museum. ‘Een ander mooi voorbeeld is op een basisschool, waar ouders sinds covid niet meer mee het klaslokaal in mogen. Als jij en je kindje het gebaar voor ‘ik hou van jou’ kennen, kun je dit wel op afstand naar hem of haar gebaren.’
Vanaf welke leeftijd kun je beginnen met baby- en kindergebaren leren?
‘Vanaf zes tot negen maanden kun je de eerste gebaren daadwerkelijk terug gaan zien. Het is goed om die leeftijd in je achterhoofd te houden, want zelfs al start je bij drie maanden, dan is de kans groot dat je de eerste drie maanden niets terugkrijgt. Dan kan het weleens lastig zijn om toch consequent door te gaan of kun je twijfelen of je wel goed bezig bent. Het is ook geen probleem als je pas later begint met deze taal aanleren. Het kost ook tijd om het in je eigen systeem te krijgen.’
Wil je meer weten over kind- en handgebaren? Op haar Instagram laat Mirjam regelmatig gebaren zien.
Meer lezen?
Een waardevolle opvoeding
Maar HOE dan?! Praten over seks met kinderen