Psycholoog Annemarie over toename depressie en traumaklachten door corona en lockdown

We vingen de signalen al wel op via jullie ervaringsverhalen en reacties online. Nu blijkt ook uit onderzoek van het Radboudumc dat de coronalockdown leidt tot een toename van depressies bij zwangere vrouwen. De combinatie van extra zorgen en verminderde ondersteuning dragen aan een verdubbeling van angst en depressies bij zwangere vrouwen in coronatijd, blijkt uit dit onderzoek. We gaan in gesprek met psycholoog Annemarie van der Bijl over de oorzaken, en welke hulp er is.

Twee keer zo veel zwangere vrouwen kregen last van angst en depressies tijdens de eerste COVID-19 lockdown in Nederland in vergelijking met het aantal daarvoor. De vrouwen ervaarden veel zorgen over het nieuwe en onbekende virus, verminderde sociale contacten en het wegvallen van werk en inkomen. Daarbij nam de ondersteunende rol van de partner toe, maar schoten sociale en professionele ondersteuning juist te kort. Dat zijn de belangrijkste conclusies van onderzoekers van het Radboudumc, die gepubliceerd zijn in het tijdschrift Scientific Reports.

Annemarie van der Bijl is GZ-psycholoog en oprichter van Postpartum Centrum Nederland. We vragen haar of zij ook een toename merkt in haar praktijk ten opzichte van  pre-corona tijden.

Kun je iets vertellen over de cijfers uit jullie praktijk? 

“Er is zeker een behoorlijke toename te merken: we zien zo’n 40% meer aanmeldingen met vooral depressie en traumaklachten. Ook is er een toename te merken in het aantal angstklachten en vrouwen die totaal uitgeput zijn.”

Is er een verschil in klachten bij moeders die tijdens de lockdown zwanger of bevallen zijn?

“De uitingsvorm van de klachten is niet zozeer veranderd. Het verschil is meer dat de oorzaak van de klachten duidelijk anders is: er is een nieuw, duidelijk aanwijsbaar pakket aan factoren die een postpartumdepressie of traumaklachten kunnen ontlokken of verstevigen. Denk aan de angst voor een onbekend virus, de hoge bezetting in de gezondheidszorg waardoor er minder aandacht kon zijn voor zwangeren en pas bevallen moeders. Vrouwen dúrfden ook minder snel aan de bel te trekken met hun klachten uit angst met hun zorgvraag de druk op de zorg nog groter te maken.”

“Het tekort aan personeel en dus aan tijd uit zich ook in te weinig uren kraamzorg ontvangen, te snel worden ontslagen uit het ziekenhuis vanwege een tekort aan bedden, geen of beperkt bezoek in het ziekenhuis voor de moeder of voor de baby zelf wanneer deze is opgenomen op de intensive care (NICU). Of denk aan geen bezoek mogen ontvangen van grootouders of broertjes en zusjes. Dit maakt een ziekenhuisopname nog ingrijpender.”

“Al deze dingen bij elkaar vergroten de kans op het ontwikkelen van een postpartumdepressie. Maar ook de stress thuis van het hebben van een kleine baby in combinatie met een thuiswerkende partner en het geven van thuisonderwijs aan broertjes en zusjes is enorm zwaar. Moeders hebben hierdoor geen tijd gekregen voor hun eigen herstel. De totale isolatie, het gebrek aan contact met anderen, het ontbreken van ondersteuning plus de continue angst voor een virus heeft voor veel ouders de postpartumperiode enorm verzwaard. De dingen die normaal gesproken juist helpen tegen depressie – verbinding zoeken met anderen, bewegen in de buitenlucht, positieve activiteiten ondernemen, rust en tijd voor jezelf nemen – waren een hele uitdaging en in de lockdown zelfs onmogelijk.”

Kun je voorbeelden noemen die jullie tegenkomen in de praktijk?

“Al deze factoren bij elkaar vergroten de postpartumstress en dus de kans op een postpartum depressie of angstklachten. Qua traumaklachten zien we ook een toename omdat de manier waarop de bevalling en de periode erna verloopt voor sommige vrouwen ook is veranderd in de pandemie. Zo hebben we veel schrijnende verhalen, bijvoorbeeld van een vrouw die alleen moest bevallen omdat haar man koorts had. Een vrouw die is bevallen met het personeel in ‘maanpakken’ om haar heen omdat zij verkouden was. Een moeder die haar te vroeg geboren baby alleen met de ambulance moest meegeven omdat er niemand bij mocht. Vaders die niet bij de keizersnede  – en dus geboorte – aanwezig mochten zijn. Op zich hoeft dit alles niet direct tot traumaklachten te leiden, als je maar de tijd krijgt om het te verwerken. Want om een ingrijpende ervaring te verwerken, is verwerkingstijd en rust nodig. Maar door de continue stress van de pandemie en het ontbreken van een perspectief was dit juist heel lastig waardoor veel moeders en vaders nog steeds kampen met onverwerkte posttraumatische stressklachten. Die staan als het ware nog in de wacht.”

Het lastige van de coronalockdown is dat iedereen er door getroffen wordt, toch?

“Klopt. Wat dit alles nog eenzamer maakt is dat in crisistijd iedereen met zijn eigen problemen en angsten bezig is. Iedereen heeft wel een eigen verhaal, eigen zorgen of klachten. Iederéén worstelt in een crisis. Dat maakt toch ook dat er minder aandacht is voor dit soort klachten en dat vrouwen sneller denken dat ze het zelf moeten oplossen. Mensen in de rouw, die bijvoorbeeld een dierbare in de coronaperiode hebben verloren, hebben dit ook zo ervaren.”

En vaders? Hoe zit het bij hen met klachten?

“Ongetwijfeld, maar deze zijn wat minder zichtbaar en vragen minder snel en pas later om hulp: eerst moet het met de moeder goed gaan. Vaak zie je daarna dat vaders zich met somberheidsklachten of stress-, vermoeidheid- en spanningsklachten melden. We verwachten deze vaders dus over een tijdje.”

Merk jij dat mensen het lastig(er) vinden om te accepteren dat ze alleen naar afspraken, echo’s of artsbezoeken moeten?

“In het begin van de pandemie wel. Inmiddels zijn (aanstaande) ouders daar wel meer aan gewend als het gaan om planbare afspraken. Wanneer het gaat om niet te plannen zorg of spoedgevallen is het vaak heel ingrijpend om dit alleen te moeten doen.”

Wat kan helpen om dit te accepteren? Hoe zouden we vrouwen hierbij kunnen helpen?

“Je hebt er helaas weinig invloed op, dus het is iets dat je zult moeten accepteren inderdaad. Sta je zelf de teleurstelling toe. Het mag best jammer, verdrietig of stom zijn. Geef je gevoel de ruimte.”

“Maar focus daarna ook op de kleine dingen die je wèl met een ander kunt delen. Ga er niet zomaar van uit dat een ander er niet op zit te wachten en onderneem zelf proactief actie. Spreek uit wat je nodig hebt, ook al is dat soms lastig.”

Annemarie vult aan: “Het is misschien goed om te vermelden dat er sinds corona een enorme geboortepiek is en dat er daardoor sowieso op dit moment veel vrouwen in hun postpartum-periode zitten terwijl de zorg niet niet op een goed niveau terug is.”

Wil je meer informatie of hulp?

Wil je meer informatie? Ervaar je zelf klachten van somberheid of depressie? Neem contact op met je huisarts. Ook vind je via Postpartum Centrum Nederland behandelaren, die ook online behandelingen aanbieden. 

Ook de Stichting Bevallingstrauma heeft een goed overzicht van allerlei aanbieders. Hoewel vooral gericht op trauma, vind je daar ook zorgverleners die gespecialiseerd zijn in postpartumzorg.