06/01/2021

Raambezoek en virtuele babyshowers: zwanger en bevallen in 2020

De IVF-behandeling die wordt uitgesteld. Virtuele zwangerschapsyoga. In je eentje naar de echo. Geen surprise!en een huis vol vriendinnen, maar een babyshower via Zoom. Geen kraambezoek maar raambezoek, een beschuit met muisjes in de tuin. 2020 betekende veel aanpassingen en beperkingen voor de vrouwen die afgelopen jaar zwanger probeerden te worden, zwanger waren of bevielen. Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. How About Mom blikt samen met moeders, zwangeren en medisch professionals terug op het afgelopen jaar.

Het is 12 maart als Nederland de eerste landelijke maatregelingen worden aangekondigd. Anderhalve meter afstand, werken vanuit huis en thuis blijven bij klachten. Niet lang daarna volgt het sluiten van scholen, het aflassen van bijeenkomsten en het sluiten van openbare ruimten. Voor vrouwen die op dat moment zwanger proberen te raken, zwanger zijn of net zijn bevallen, verandert er plotseling ook een hoop. Geen kraambezoek als de kraamzorg in huis is, alleen noodzakelijke bezoeken aan de verloskundige, onzekerheid of je partner bij de bevalling mag zijn, en vruchtbaarheidsbehandelingen die on hold worden gezet.  

‘Angstig, eenzaam, kwetsbaar, verdrietig, onzeker’, het zijn antwoorden die (aanstaande) moeders geven op de vraag hoe zij zich voelen tijdens de eerste intelligente lockdown in Nederland. Het zijn emoties die gyneacoloog Koen Deurloo ook herkent. “Tijdens de eerste golf en lockdown was er veel spanning. Het was onduidelijk hoe gevaarlijk en besmettelijk het virus was. Er werd veel minder getest en de mensen die corona hadden lagen veelal op de verpleegafdeling en soms op de IC, dus dat gaf een heel ander beeld. Ook was het destijds voor veel mensen nog onduidelijk of zwangeren, kraamvrouwen of baby’s meer risico zouden lopen.”

Fertiliteitsarts Jolijn Huisman merkte tijdens de eerste golf ook onder haar patiënten veel onzekerheid. “Bij koppels die verminderd vruchtbaar zijn, heerst er vaak al veel onzekerheid en Covid-19 deed daar nog eens een schepje bovenop. Er was continu onzekerheid of de behandelingen wel door konden gaan en de fertiliteitszorg niet af zou schalen.”

Van onzekerheid naar teleurstelling

In de zomermaanden worden de maatregelen geleidelijk aan wat soepeler. Er mag en kan weer meer. Nog steeds gelden er beperkingen, maar er zijn ook weer mogelijkheden. De partner mag weer mee naar de echo, centering pregnancy en zwangerschapsyoga kan weer plaatsvinden, een kleine vakantie met z’n tweetjes voor de baby komt zit er weer in. Helaas gaan de cijfers snel de verkeerde kant op en wordt er uiteindelijk half december weer een lockdown aangekondigd. 

Een duidelijk verschil in de tweede golf is dat er meer bekend is over het virus en daarmee ook de zorgen van vrouwen zijn verschoven, merkt gynaecoloog Koen Deurloo op. “Toen de ergste spanning en onduidelijkheid verdween, waren vrouwen vooral aan het balen van alles wat er niet meer kon. Minder bezoekuren, je partner niet altijd mee naar de echo, alleen naar een afspraak, alleen aan de inleiding beginnen, niet je andere kinderen mee naar het ziekenhuis, fertiliteitsprogramma’s die mogelijk stil komen te liggen. Dat zijn natuurlijk ook allemaal verdrietige en impactvolle aanpassingen”. 

Monique van Helmond, al dertig jaar werkzaam als kraamverzorgende, herkent dit beeld ook. “Begin dit jaar merkte ik dat vrouwen vooral erg angstig waren, later kwam meer de nadruk te liggen op al het gemis. Familie of vrienden niet fysiek kunnen vertellen dat je in verwachting bent, geen babymoon, zwangerschapsyoga of babyshower. Niet tijdens je verlof nog even al je vriendinnen zien, ergens een kopje koffie drinken of wat winkelen. Raambezoek in plaats van kraambezoek. De baby via FaceTime aan de familie laten zien.” 

“Er zijn vriendinnen die mijn zwangere buik nooit in het echt hebben gezien”, vertelt Lise. Ze beviel dit jaar tijden de eerste intelligente lockdown van dochter Yara.

Meer depressie en relatieproblemen

Terugkijkend op het afgelopen jaar ziet GZ-psycholoog Frederike van Dillingh in haar praktijk, gespecialiseerd in problematiek rondom zwangerschap, bevalling en het (aanstaande) ouderschap, dat de beperkingen en aanpassingen dankzij het coronavirus impact hebben op de gemoedstoestand van jonge moeders en gezinnen. “Het afgelopen jaar zag ik een toename van aanmeldingen van vrouwen met postpartum depressie en een toename aan relatieproblemen bij jonge ouders. Het beperkte sociale contact als gevolg van de corona-maatregelen leidt tot minder spanningsregulatie en emotieregulatie – een avond uit met vriendinnen is een gewenste afleiding als je een kleine baby hebt – in een spannende en onzekere fase van het leven van jonge ouders”, vertelt ze. “Door jonge ouders kan er daarnaast minder een beroep worden gedaan op het steunsysteem om hen te ontlasten. Denk aan huishoudelijke taken of zorgtaken voor de kinderen. Daardoor wordt de druk op ouders groter en de kans op spanning en depressieve klachten ook. Er lijkt ook meer druk op de relatie van ouders te staan, simpelweg omdat ze beiden weinig ruimte voor ontspanning hebben. Dat maakt het ook niet per se gezelliger thuis. Al deze factoren beïnvloeden een relatie, maar dragen ook bij aan een grotere kans op het ontwikkelingen van een postpartum depressie.”

“De combinatie van een zwangerschap, thuiswerken en thuisonderwijs geven is pittig en heeft veel invloed op mij en mijn partner”, deelt Marianne, momenteel 35 weken zwanger van haar tweede. “Als nieuwe moeder kun je je best geïsoleerd voelen, dat gevoel heerste bij mij nu helemaal sterk”, zegt Nynke, moeder van de vier weken oude Tygo. 

Relaxt je bevalling in

Tegenover alle beperkingen, het gemis, de angst en het verdriet staat gelukkig ook positieve aspecten die het coronavirus met zich meebracht het afgelopen jaar. Uit een poll onder de community van How About Mom blijkt vooral dat meer tijd thuis, thuiswerken en minder sociale activiteiten tijdens de zwangerschap en in de kraamweken prettig zijn. Positieve ervaringen die vrouwen noemen zijn bijvoorbeeld: ‘Minder kraambezoek’, ‘Veel tijd om aan elkaar te wennen met de nieuwe baby’ en ‘Ik ben blij dat mijn man thuis werkt en veel meer aanwezig is in de kraamweken dan bij ons eerste kindje’.

Kraamverzorgende Monique ziet rust als een van de grootste pluspunten voor zwangeren. “Waar voorheen je verlof een periode was om nog even van alles te ondernemen, zijn vrouwen nu veel meer thuis en op zichzelf gericht. Ze krijgen zo veel beter de kans om zich mentaal voor te bereiden op de bevalling. Ze nemen ook lichamelijk gezien meer rust, door af en toe even te gaan liggen, minder te reizen en over het algemeen minder de deur uit te gaan.”

Hoewel het natuurlijk ingrijpend is als je geen kraambezoek mag ontvangen in het ziekenhuis of op de momenten dat er kraamzorg in huis is, zorgen deze maatregelen ook voor veel minder stress bij kraamvrouwen, herkent Monique. “Hoe gezellig kraambezoek ook is, voor veel nieuwe moeders kost het ook veel inspanning en energie. Nog even snel voeden voor het bezoek er is, zorgen dat je huis is opgeruimd, zorgen dat jouw haren zijn gewassen. Terwijl je juist in die kraamperiode zo min mogelijk moet doen. ‘Nee’ zeggen tegen (schoon)familie of vriendinnen is vaak lastig, ook al staat je hoofd helemaal niet naar bezoek. Door de corona-maatregelen hebben vrouwen een goed excuus om bezoek nog even te beperken en ik zie hoe vrouwen daardoor opleven, hoeveel relaxter zij zelf, hun partner en de nieuwe baby zijn.”

‘Ik hoef voor mijn gevoel minder, dat geeft rust’, ‘Mijn partner is meer thuis’, ‘Een kindje brengt juist in deze periode een lichtpuntje in ons leven’, ‘Ik ben dankbaar dat ik extra tijd heb om stil te staan bij deze zwangerschap’, ‘Ik voel me heel rustig’ of ‘Ik ben blij dat ik even geen sociale verplichtingen heb’, zijn reacties van zwangeren en moeders op de vraag van How About Mom hoe zij zich voelen tijdens de corona crisis. 

Een goede start voor de baby

Ook op baby’s heeft de voorgeschreven rust een positief effect. Kraamverzorgende Monique: “Baby’s die in een lockdown zijn geboren hebben veel minder prikkels dan normaal. Geen kraambezoek, niet al binnen een paar dagen of weken met je ouders op stap, naar buiten, mee in de auto of langs vrienden, maar veel rust en tijd om rustig aan elkaar te wennen. Met collega’s die net als ik centering pregnancy groepen leidden, konden we concluderen dat de baby’s die tijdens de lockdown zijn geboren veel rustiger, stiller en relaxter zijn. Normaal is die laatste bijeenkomst ongelofelijk druk en lawaaiig, nu was de kalmte in alle groepen echt opmerkelijk.”

Uit onderzoek van het Erasmus MC in samenwerking met het RIVM blijkt daarnaast dat er sinds de eerste corona maatregelen in Nederland significant minder baby’s te vroeg ter wereld zijn gekomen. Er zijn nog wel verschillende theorieën over deze cijfers. Zo werden zwangere vrouwen bijvoorbeeld minder aan ziekteverwekkers blootgesteld, doordat betere handhygiëne en het stoppen met handen schudden, zorgden dat er minder  minder bacteriën en virussen worden uitgewisseld. Vermoedelijk speelt het thuiswerken door vrouwen ook een rol. Niet tot het einde van de zwangerschap naar kantoor reizen of op de werkvloer staan, maar meer werken vanuit huis, minder reizen en gemakkelijker af en toe een break nemen en tussendoor eventjes liggen of rusten. 

Wat fertiliteitsarts Jolijn Huisman en haar collega’s ook opvalt, is dat er meer vrouwen die op de IVF wachtlijst staan natuurlijk zwanger zijn geworden. “Een collega van me noemt dit ‘wachtlijst-zwangerschappen’. Patiënten kunnen de stress even los laten omdat ze weten dat ze IVF gaan doen, dat kan wellicht een kleine positieve factor op zwangerschapskans zijn. Mensen zijn daarnaast meer thuis, waardoor er mogelijk ook meer gemeenschap plaatsvindt. Ook dat heeft invloed op de zwangerschapskans.”

Gynaecoloog Koen merkt ook de kansen op die de crisis brengt: “Ineens is er veel meer digitaal mogelijk. Voorheen vond de nacontrole plaats in het ziekenhuis. Moesten vrouwen met hun baby’s in de auto, een parkeerplek zoeken, of met het OV, daarna wachten in de wachtkamer, soms voor een gesprek van nog geen 15 minuten. Nu voeren we dit gesprek via een videoverbinding, terwijl de nieuwe moeder heerlijk thuis op de bank zit met haar kindje. Natuurlijk mag ze nog steeds naar het ziekenhuis komen als ze dat wilt, maar ik ben blij dat het niet meer de standaard is.”

Gratis een wekelijkse update?

How About Mom nieuwsbrief: korting, tips en de beste gelezen verhalen