Het immuunsysteem tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap gebeurt er veel in je lichaam om je baby gezond te laten groeien. Eén van de dingen die veranderen is je immuunsysteem. Normaal beschermt je immuunsysteem of afweersysteem je tegen ziektes, maar nu moet het ook ‘tolereren’ dat er een baby in je groeit, die voor de helft andere genen heeft (en dus eigenlijk 50% lichaamsvreemd is). In de meeste gevallen verloopt dit natuurlijke proces zonder problemen.

Toch kan het bij sommige vrouwen gebeuren dat hun immuunsysteem extra actief wordt door bijvoorbeeld stress, roken, obesitas of een auto-immuunziekte. Dit roept de vraag op: kan deze activering van het immuunsysteem ook invloed hebben op de ontwikkeling van het brein van je kindje?

Immuunsysteem van de moeder en de baby

Nieuw onderzoek heeft gekeken naar wat ze noemen ‘maternale immuun activatie’. Dit betekent dat het immuunsysteem van de moeder actief reageert op factoren zoals infecties (bijvoorbeeld de griep) of ontstekingen (bijvoorbeeld door obesitas of roken), zegt Anna Suleri, die promotieonderzoek doet op de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC in Rotterdam.

“In een literatuurstudie bekeken wij 111 studies om te ontdekken of deze extra activatie van het immuunsysteem tijdens de zwangerschap invloed kan hebben op de hersenontwikkeling van het kind. Ook hebben wij deze associatie zelf onderzocht in kinderen en adolescenten van het Rotterdamse Generation R cohort. We denken dat de activering van het immuunsysteem van de moeder ook het immuunsysteem van de foetus kan beïnvloeden. Dit is van belang omdat het immuunsysteem ook een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van ons brein.”

Meer lezen: Zo kun je investeren in je mentale gezondheid als ouder

Infectie met Zika-virus

Uit dit onderzoek kwam naar voren dat vooral ernstige infecties tijdens de zwangerschap zoals HIV of het Zika-virus een effect kunnen hebben op de groei en werking van de hersenen van het kind. Minder ernstige infecties (zoals de griep) en ontstekingen lijken vooral invloed te hebben op een deel van het brein dat ‘witte stof’ heet, legt Anna uit.

‘Witte stof is het deel van de hersenen dat zorgt voor de verbindingen tussen verschillende hersencellen, zodat ze goed met elkaar kunnen communiceren. Dit effect op de witte stof leek vooral in de vroege kinderjaren aanwezig te zijn en leek daarna minder te worden naarmate het kind ouder werd. Het goede nieuws is dat het brein van een kind heel ‘plastisch’ is, wat betekent dat het zich kan herstellen en aanpassen.’

Adviezen

Het klinkt misschien zorgwekkend, maar het belangrijkste om te weten is dat een lichte of normale immuunrespons (bijvoorbeeld door een verkoudheid of lichte infectie) vaak geen grote risico’s met zich meebrengt. Het gaat vooral om de heftige immuunreacties, zoals die tijdens zware infecties of ontstekingen, die mogelijk invloed kunnen hebben.

Daarnaast is het belangrijk om te benadrukken dat er nog veel onbekend is, en dat dit soort studies slechts één stukje van de puzzel zijn. Anna: ‘Er is dus meer onderzoek nodig om precies te weten wat het verband is tussen infecties en ontstekingen tijdens de zwangerschap en de ontwikkeling van het kinderbrein op de lange termijn, vooral omdat er wel een link lijkt te zijn tussen infecties tijdens de zwangerschap en gedragsproblemen op de kinderleeftijd.’

Voor nu blijft het advies voor zwangere vrouwen: zorg goed voor jezelf, eet gezond, rook niet, vermijd stress en bespreek met je zorgverlener wat je kunt doen om je immuunsysteem zo gezond mogelijk te houden tijdens de zwangerschap.

Over de auteur

Anna Suleri is een promovendus aan de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC in Rotterdam. Dit zijn de bronnen waar Anna naar verwijst:

• Suleri A, Rommel AS, Dmitrichenko O, Muetzel RL, Cecil CAM, de Witte L, Bergink V. The association between maternal immune activation and brain structure and function in human offspring: a systematic review. Mol Psychiatry. 2024 Sep 28. doi: 10.1038/s41380-024-02760-w.
• Suleri A, Gaiser C, Cecil CAM, Dijkzeul A, Neumann A, Labrecque JA, White T, Bergink V, Muetzel RL. Examining longitudinal associations between prenatal exposure to infections and child brain morphology. Brain Behav Immun. 2024 Jul;119:965-977. doi: 10.1016/j.bbi.2024.05.014.
• Suleri A, Cecil C, Rommel AS, Hillegers M, White T, de Witte LD, Muetzel RL, Bergink V. Long-term effects of prenatal infection on the human brain: a prospective multimodal neuroimaging study. Transl Psychiatry. 2023 Oct 3;13(1):306. doi: 10.1038/s41398-023-02597-x.
• Suleri A, Blok E, Durkut M, Rommel AS, Witte L, Jaddoe V, Bergink V, White T. The long-term impact of elevated C-reactive protein levels during pregnancy on brain morphology in late childhood. Brain Behav Immun. 2022 Jul;103:63-72. doi: 10.1016/j.bbi.2022.03.018.
• Suleri A, Rommel AS, Neumann A, Luo M, Hillegers M, de Witte L, Bergink V, Cecil CAM. Exposure to prenatal infection and the development of internalizing and externalizing problems in children: a longitudinal population-based study. J Child Psychol Psychiatry. 2024 Jul;65(7):874-886. doi: 10.1111/jcpp.13923.

Meer lezen?

NK-cellen en risico op een miskraam

Sanne Hans (Miss Montreal) eerlijk over ongeplande zwangerschap