‘Als de depressie behandeld is, volgt vaak rouw’

Dorien Yassa is GZ-psycholoog en is gespecialiseerd in het behandelen van psychische klachten rondom zwangerschap, geboorte en de eerste jaren van het moederschap. Ze heeft haar eigen praktijk genaamd Mom & Mind. We gaan met haar in gesprek over de behandeling van postpartum depressie.

‘Mijn eigen praktijk startte ik nadat ik zelf moeder werd. Het moederschap is zo’n transformatie, ik vond het zelf ook intens om moeder te worden. Als je al een kwetsbaarheid hebt, kun je gemakkelijk onderuitgaan in deze levensfase, realiseerde ik me.’

Behandeling van postpartum depressie

‘Zoals er vele gezichten zijn bij postpartum depressie, is een goede behandeling ook echt op maat. Er zijn namelijk veel verschillende factoren die kunnen leiden tot een postpartum depressie. Een goede behandeling betekent eerst een goede diagnose, maar ook analyse van welke factoren er van invloed zijn op het ontstaan van de depressie. Wat zijn factoren die ervoor hebben gezorgd dat deze vrouw in een depressie is gekomen?’

‘Dat kan zijn hormonaal, fors slaapgebrek, patronen uit het verleden, eerdere psychische klachten, andere ingrijpende life events gedurende de zwangerschap of bevalling, relatieproblemen, persoonlijkheid en copingstrategieën. Ook trauma, van de bevalling of uit het verleden, kan een rol spelen bij het ontstaan van postpartum depressie.’

‘Dat betekent dat ik als behandelaar goed kijk naar deze factoren en daar mijn behandeling op laat aansluiten. Dat kan bijvoorbeeld EMDR-therapie zijn bij trauma, zowel bevaltrauma als trauma in het verleden. Of cognitieve gedragstherapie (CGT) of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) bij het omgaan met moeilijke gedachten en gevoelens. Ook werk ik regelmatig met schematherapie om patronen uit het verleden te behandelen.’

Oorzaak van postpartum depressie

‘Vaak zijn de klachten die vrouwen hebben het resultaat van een combinatie van omstandigheden, in het nu of soms verder terug in het verleden, en hun persoonlijkheid: hoe ze geneigd zijn om met die omstandigheden om te gaan. Die combinatie zorgt ervoor dat mensen klachten kunnen krijgen.’

‘Zo kan een life event als een bevalling nare of traumatische gebeurtenis ervaren worden. Vrouwen kunnen daarna PTSS-klachten ontwikkelen in zwangerschap, daarmee door blijven lopen en uiteindelijk somber worden en depressieve klachten krijgen. Dan kan EMDR-therapie helpen om deze traumatische gebeurtenissen te verwerken.’

‘Er zijn ook vrouwen die een genetische belasting hebben. Zij hebben een eerdere depressie in hun leven meegemaakt of er is mentale problematiek in de familie. Ook dat is een belangrijke factor. En ik kijk naar hormonale gevoeligheid. Ben je gevoelig voor wisseling in hormonen tijdens je cyclus, merk je dat in je stemmingswisselingen?’

Postpartum depressie: klachten en symptomen

‘Mijn doel is om zo snel mogelijk te snappen waarom een vrouw depressief is geworden. We gaan samen onderzoeken waarom zij nu in haar leven deze klachten heeft. Ik werk inmiddels 15 jaar als psycholoog en ik ben steeds beter geworden in het leggen van de puzzel. Hoe vaker je die puzzel legt, hoe sneller je de stukjes herkend en hoe sneller je het kan plaatsen. Soms zijn er zo veel factoren, dat het echt complex is.’

‘Postpartum depressie kan veel verschillende klachten veroorzaken. Het hangt van de klachten van de vrouw af of ze door mij als GZ-psycholoog geholpen kan worden of dat er andere hulpverlening nodig is. Ik bied kortdurende psychologische behandelingen. Dat wordt de basis-ggz genoemd en is voor vrouwen met lichte tot matige depressieve klachten vaak genoeg.’

‘Bij matig tot ernstige depressieve klachten is er de specialistische ggz. Wanneer vrouwen in een postpartum psychose komen, crisisbehandeling nodig hebben, gedachten aan de dood ervaren of een psychiatrisch consult nodig hebben, is daar de specialistische ggz voor.’

Nare gedachten

‘De DSM is het internationale handboek waarmee psychische stoornis geclassificeerd worden. Daar staat een (postpartum) depressie in, maar niet alle symptomen die vrouwen in de praktijk ervaren komen in die beschrijving terug. Ook op internet zijn er lijstjes met klachten passend bij postpartum depressie te vinden, maar die lijstjes passen ook niet één op één op jouw situatie. Vrouwen met postpartum depressie maken zich vaak veel meer zorgen en hebben veel last van angst, spanning en piekeren.’

‘Die angst, spanning en somberheid, soms ook nog gecombineerd met overmatig huilen bij een baby, kan op den duur een gevoel van machteloosheid en wanhoop veroorzaken. Vrouwen kunnen dan zo klem komen te zitten in dat gevoel van wanhoop en machteloosheid dat ze geen andere uitweg zien en suïcidale gedachten beginnen te krijgen. Of gedachten over de baby iets aandoen. Die verontrustende of suïcidale gedachten zorgen voor veel schuld en schaamte. Het is belangrijk om te weten dat die gedachten een kenmerk van postpartum depressie kunnen zijn. En daarom is het ook heel belangrijk om openlijk bespreekbaar te maken.’

‘Het merendeel van de vrouwen heeft na de bevalling last van intrusieve gedachten, of intrusies. Intrusies komen bij 90% van de mensen af en toe voor en zijn geen teken van een geestesziekte. Je kunt wel erg schrikken van die gedachten. Iedereen heeft in meer of mindere mate intrusies, zeker als moeder. Het gaat om de mate waarin het je beperkt in het dagelijks leven. Als je merk dat je door angstige gedachten niet meer naar buiten durft, zaken gaat vermijden, of op andere manieren beperkt wordt in je dagelijks leven, dan verdient het behandeling.’

Rouwen

‘Als de depressie behandeld is, volgt er vaak een periode van rouw. Dat is een gezonde psychologische reactie op een betekenisvol verlies, want je bent eigenlijk een hele periode verloren door de depressie. Die komt niet meer terug, en je had dat zo graag anders gewild. Ook al voel je je nu minder depressief en somber, dan kan er nog wel heel veel verdriet zijn. Bij rouw is belangrijk dat je het verdriet mag toelaten en mag voelen. Die emoties doorleven helpt bij de verwerking. Steun is daarnaast cruciaal.’

‘Vaak ervaren vrouwen die een postpartum depressie hebben meegemaakt ook veel schuld en schaamte. Ze zijn bang dat ze hun kind hebben beschadigd of tekortgeschoten zijn. Of ze hebben een hele nare herinnering, bijvoorbeeld schreeuwen tegen een huilbaby of hardhandig in de wieg leggen. Je wilde je baby niet echt kwaad doen, maar eigenlijk kon je niet anders reageren doordat je je zo machteloos en verloren voelde. Dan kan EMDR-therapie of schematherapie een uitkomst bieden. Binnen schematherapie wordt er gekeken naar de verschillende kanten van jezelf, waarbij je in deze situaties leert om met meer zelfcompassie en mildheid naar jezelf te kijken. EMDR-therapie kan de lading van die nare herinneringen af halen. Dat werkt heel mooi en is erg effectief.’

Een brief aan je kind schrijven

‘Wat ik ook vaak vraag in de behandeling van vrouwen is of ze een brief aan hun kind willen schrijven. Dat kan ook helpend zijn. In die brief kunnen ze in kinderlijke taal uitleggen wat er is gebeurd. Denk aan: ‘Ik was zo blij met jouw geboorte. Maar daarna werd mama ziek en kon ze niet goed voor zichzelf zorgen en ook niet voor jou. Het ging niet goed met mij en daarom moest mama eerst zorgen dat ze beter werd voordat ze goed voor jou kon zorgen’. Het mooie is: het maakt niet uit welke leeftijd je kind heeft. Gevoelsmatig krijgen kinderen zo veel mee. Ze ervaren ook als er spanning of stress in een gezin is. Zo’n brief maken en delen met je kind kan bijdragen aan verbinding en herstel van de band. Kinderen begrijpen dat er een ingrijpende gebeurtenis heeft plaatsgevonden, ook als ze er zelf nog geen woorden aan kunnen geven. Die brief maakt duidelijk: het lag niet aan mij, mama was ziek.’

Opnieuw een postpartum depressie?

‘Veel vrouwen die een postpartum depressie hebben meegemaakt zijn angstig om opnieuw zwanger te worden. We weten uit onderzoek dat er in het algemeen een verhoogd risico is op het krijgen van een depressie als je al eerder in je leven een depressieve episode hebt doorgemaakt.  Er is dus inderdaad een verhoogde kans op postpartum depressie bij een nieuwe zwangerschap, maar het is geen gegeven dat je die ook krijgt. Juist omdat eerder wordt herkend en erkend dat er kans is op een postpartum depressie, kun je sneller behandelen.’

‘We kunnen preventief veel te doen om vrouwen te begeleiden bij een kinderwens of een zwangerschap. Denk aan medicatie bespreken, een signaleringsplan maken waarbij het gezin of de omgeving betrokken is, contact met huisarts en begeleiding via de POP-poli van het ziekenhuis. Allemaal stappen met de bedoeling om een vangnet op te bouwen, mocht de situatie weer verslechteren tijdens of na de zwangerschap.’

Belang van goede klik met behandelaar

‘De meeste vrouwen die ik zie herstellen van hun depressie. Dat is het goede nieuws: postpartum depressie heeft een grote kans op genezing. Wel zit er verschil in de behandelaar en in behandelmethoden. Een groot deel van het effect van een psychologische behandeling wordt bepaald door de therapeutische relatie, de relatie tussen de behandelaar en de patiënt.’

‘Of een behandeling goed werkt hangt niet eens het meest af van de behandelmethode maar meer van de veiligheid en vertrouwdheid die je bij een behandelaar zou moeten voelen. Als het niet klikt, zoek dan alsjeblieft verder naar iemand waarbij je je voelt. Er is niet één beste therapie: het gaat om de juiste persoon op de juiste tijd met de juiste behandeling.’