De ‘beste’ bevalhoudingen, bedacht door een man

Wat is eigenlijk de oorsprong van de rugligging, waar de meeste vrouwen in bevallen? En waarom is het een beter idee om juist verschillende houdingen uit te proberen tijdens het opvangen van de weëen en het bevallen?

Wist je dat bevallen in rugligging bedacht is door een man? De Franse gynaecoloog Francois Mauriceau om precies te zijn, die de baarkruk verving door het bed in de zeventiende eeuw. Daarvoor was het gebruik van een liggende houding ongebruikelijk om te bevallen, en waren knielen, hurken, staan of zitten de standaard. De baarkruk en baarstoel gaan zelfs terug tot de tijd voor Christus.

Bevallen op de rug

Natuurlijk heeft een Franse zeventiende-eeuwse gynaecoloog niet als enige de boel veranderd. In de eeuwen die volgden werden steeds meer instrumenten, zoals de verlostang, geïntroduceerd bij bevallingen. In de negentiende eeuw werd de rugligging gebruikelijker in Europa, en verspreidde naar de VS. Zo werd in rugligging bevallen het ‘nieuwe normaal’.

In landen waar westerse gezondheidszorg nauwelijks invloed heeft (gehad), zie je dat bevalhoudingen anders zijn. In Nigeria bijvoorbeeld bevallen vrouwen heel vaak in andere houdingen, zittend of staand.

Wat zijn de voordelen van rechtop staan, op handen en knieën, of zitten?

Waarom zou je eigenlijk in een andere houding bevallen dan liggend op je rug? Daar zijn een aantal redenen voor:

• Het persen is minder pijnlijk en gaat makkelijker
• Het persen duurt minder lang
• Je voelt minder pijn tijdens de weeën
• Je hebt minder behoefte aan medicijnen tegen de pijn
• De bevalling duurt korter dan wanneer je veel ligt
• Je voelt je minder afhankelijk dan wanneer je op bed ligt
• De kans op inknippen of een vacuümpomp is kleiner
• Vrouwen ‘schamen’ zich soms minder in deze houdingen

Rug = routine

Eigenlijk is de rugligging routine geworden omdat het voor zorgverleners makkelijker is, niet omdat vrouwen het zelf wilden, zegt Ank de Jonge, verloskundige en onderzoeker aan het Amsterdam UMC. Met de komst van mannen en instrumenten in de verloskunde kregen vrouwen te maken met een verandering waar ze niet zelf om gevraagd hadden.

Wat Ank in haar proefschrift eigenlijk zegt is dat automatisch op de rug gaan liggen voor de bevalling een medische ingreep is (net zoals een keizersnede of een vacuümpomp bevalling) maar omdat de rugligging zo’n routine is geworden in de westerse wereld, vrouwen en hulpverleners dit niet als een interventie beschouwen. Het is de standaard geworden.

Ook in Westerse cultuur is de rugligging dominant. Bekijk een bevalling in een film of serie, en je ziet een vrouw – vaak met haar benen in de beugels – op een ziekenhuisbed liggen. Onze cultuur en media doen vrouwen dus ook geloven dat een rugligging de norm is. Heb je wel eens een vrouw zien bevallen op handen en knieën in een sitcom? Nee? Proves my point.

Belang van verschillende bevalhoudingen

De overgrote meerderheid van de vrouwen in Nederland perst en bevalt in rugligging. Omdat die rugligging zo dominant is, hebben verloskundigen een belangrijke rol om zwangere vrouwen informatie te geven over verschillende bevalhoudingen. De verloskundige is bij uitstek degene die praktische adviezen kan geven in de zwangerschap en tijdens de bevalling.

Een geboorteplan is een hulpmiddel om je voor te bereiden op de bevalling, en ook bevallingshoudingen te bespreken. Je kunt je voorbereiden op de houdingen door ze alvast eens te doen, bijvoorbeeld tijdens een zwangerschapscursus of gewoon thuis. Dat helpt, want als de weeën eenmaal begonnen zijn ga je als zwangere misschien niet zo makkelijk meer experimenteren met houdingen. Ik vond het zelf ook heel fijn om de oefeningen van mijn bevalcursus thuis, met mijn (beval)partner, een keer te oefenen. Wat voelt fijn en wat minder?

Wetenschappelijk bewijs voor rugligging?

Ank de Jonge onderzocht ook of er wetenschappelijk bewijs is voor het standaard gebruik van de rugligging tijdens de bevalling. Die is er niet. Uit de onderzoeken die Ank analyseerde blijkt dat rechtop of zittend bevallen sneller is dan liggend. De belangrijkste conclusie uit haar proefschrift is dat vrouwen veel meer moeten kunnen kiezen hoe ze willen bevallen.

Ank onderzocht ook hoe tevreden vrouwen achteraf waren over de houding waarin ze bevielen. Volgens haar is niet het belangrijkste welke houding vrouwen aannemen, maar dat vrouwen een keuze hebben in welke houding ze willen bevallen. Dus dat ze invloed kunnen uitoefenen.