Een bevalling is een natuurlijk proces waarbij verschillende hormonen een grote rol spelen. Deze hormonen worden door je lichaam aangemaakt, maar kunnen door externe omstandigheden wel worden versterkt of juist afgezwakt. Als je weet welke hormonen wanneer actief zijn en welke functie ze hebben, kun je die kennis gebruiken om je lichaam te helpen tijdens dit proces. Klinkt misschien wat ingewikkeld, maar dat is het niet.
De drie belangrijkste hormonen tijdens de bevalling zijn oxytocine, endorfine en adrenaline. ‘Oxytocine’ is vernoemd naar het Griekse woord ‘okytokos’, wat ‘snelle geboorte’ betekent. Oxytocine is hét bevalhormoon omdat het zorgt voor het samentrekken en ontspannen van de baarmoeder – oftewel voor weeën. Effectieve weeën zorgen voor goede ontsluiting. Ontsluiting zorgt ervoor dat er nog meer oxytocine vrijkomt.
Ook endorfine is een belangrijk hormoon bij de bevalling. Endorfine wordt aangemaakt tijdens het lachen, tijdens de seks of als je iets lekkers eet. Grote inspanning of pijn stimuleren het lichaam ook om endorfine aan te maken: het is een natuurlijke pijnstiller. Stel je een sporter voor, die vlak voor de eindstreep geblesseerd raakt. Hij of zij voelt op dat moment geen pijn onder invloed van endorfines en kan toch presteren. Uit onderzoek blijkt dat er geen moment is in een mensenleven waarop er zoveel endorfines aanwezig zijn als bij de bevalling. Hoe krachtiger de weeën worden, hoe meer de hersenen worden geprikkeld om endorfines aan te maken. De combinatie van oxytocine en endorfine zorgt ervoor dat je in een roes terecht komt. Hierdoor kun je je afsluiten van de buitenwereld en voel je minder pijn, ongemak of schaamte.
Een goed vorderende ontsluiting zorgt ook voor het vrijkomen van endorfines. Maar: die endorfines komen niet direct bij de eerste wee op gang, daarvoor moeten de weeën krachtig genoeg zijn. De oxytocine en endorfine samen kun je vergelijken met een trein die in beweging moet komen. Het heeft tijd nodig, zeker bij een eerste kindje kan dat even duren. Ga in die eerste fase dus vooral niet zitten wachten.
Als er tijdens je bevalling stress, onrust of spanning ontstaat zal je lichaam adrenaline aan gaan maken. En dat wil je niet, want adrenaline remt precies de hormonen die zo belangrijk zijn voor de bevalling – endorfine en oxytocine – af.
Adrenaline wordt ook wel het ‘fight or flight’ hormoon genoemd: we maken het aan als we veel stress, spanning of angst ervaren en het zorgt ervoor dat we alert en klaar om te vechten (of te vluchten) zijn. In het ideale geval komt adrenaline vrij in de overgangsfase tussen de ontsluiting en het persen. Je hebt de andrenaline namelijk wel nodig, maar pas tijdens de persfase.
Adrenaline wil je aan het begin van de bevalling (in de ontsluitingsfase) dus het liefst vermijden. Een gevoel van onvoldoende privacy, schaamte, ongemak, en omgevingsfactoren zoals kou en fel licht kunnen de aanmaak van adrenaline stimuleren. Door de aanmaak van adrenaline kunnen de weeën sterk afnemen of zelfs stoppen, waardoor je vervolgens meer stress ervaart. Zo kan een vicieuze cirkel ontstaan van meer adrenaline, minder oxytocine, afnemende weeën, minder endorfine, en daardoor meer pijn, meer stress etc.
Adrenaline is een lichaamseigen hormoon en kán ook een handje helpen. Helemaal aan het einde van de bevalling, tijdens de uitdrijvings- of persfase, geeft adrenaline jou de zet die je nodig hebt om alles te geven tijdens deze laatste fase. Het zorgt ervoor dat de baby, die dit hormoon via de navelstreng ook binnen krijgt, na de bevalling alert en helder is.
Nu je weet welke hormonen in welke fase van de bevalling nuttig en nodig zijn, kun je je lichaam een handje helpen om de aanmaak van die hormonen te stimuleren of juist te remmen. Er zijn verschillende dingen die je kunt doen of settings die je kunt creëren om de aanmaak van oxytocine en endorfine te stimuleren.
Start met een veilige, vertrouwde plek waar je je op je gemak voelt. Misschien vind je het fijn als het donker is, of schemerig. Zorg in ieder geval voor warm licht. Zorg dat het warm genoeg is om je heen, trek een paar sokken aan of een fijn warm vest. Knuffel, kus, streel: alle liefdevolle aanrakingen komen de aanmaak van oxytocine (ook wel het knuffelhormoon genoemd) ten goede.
Blijf rustig in beweging, wandel wat rond, draai met je heupen, misschien waag je je zelfs aan een klein dansje als je muziek op zet die je fijn vindt. Omring je met mensen die jou rust geven en door wie je je ondersteund voelt. Zorg dat factoren die jou stress of spanning geven weggehaald worden. Dit is een belangrijke taak voor jouw bevalpartner: zorgen voor een intieme en veilige sfeer. Een andere taak is om rustig te blijven (als bij de bevalpartner het adrenalineniveau stijgt, zal dat bij jou bewust of onbewust ook stijgen).
Dit klinkt makkelijk als je op een plek blijft, maar bij veel (eerste) bevallingen ga je op een bepaald moment van de vertrouwde thuisomgeving naar een onbekende ziekenhuisomgeving. Misschien ben je al eens in het ziekenhuis gaan kijken, misschien is het een hele nieuwe plek. Je kunt in ieder geval proberen om het voor jezelf zo vertrouwd mogelijk te laten voelen. Bijvoorbeeld door een eigen kussen of dekentje mee te nemen, door met een koptelefoon naar je eigen muziek te luisteren en te zorgen voor voldoende warmte aan je lijf (want: warmte maakt oxytocine aan, kou juist adrenaline). Hoewel externe factoren kunnen veranderen, doe je er goed aan zo ontspannen mogelijk proberen te blijven. Probeer rustig te blijven, waar dan ook een fijn plekje voor jezelf te creëren en zo goed mogelijk in jouw bubbel te blijven. Weet dat de gevoelens die je hiermee oproept helpen bij de hormonen die zo’n belangrijke rol spelen tijdens jouw bevalling.
Probeer zo lang mogelijk in jouw fijne bubbel te blijven, ook als de externe omstandigheden veranderen. Wat daarbij kan helpen is concentreren op je adem techiek, ontspanningsoefeningen doen, contact houden met de baby in je buik, bewegen en van houding wisselen. Ook muziek, warmte, een douche (als dat nog kan), het licht dimmen, en knuffelen en aanrakingen hebben een positief effect. Het stimuleert de aanmaak van oxytocine en helpt jou dus bij bevallen.
Meer lezen?
Bewuste keuzes maken over jouw bevalling
Hoe verloopt de bevalling? De verloskundige vertelt
