Van Montessori tot gentle parenting: hoe kijk jij naar kinderen?

Wat jij vindt dat kinderen zijn, kunnen, doen en nodig hebben? Vind jij kinderen bijvoorbeeld bijzondere wondertjes die onwetend en van nature ‘goed’ zijn? Of geloof je dat ze ‘zondig’ geboren worden en de opvoeding zich vooral moet richten op ongewenst gedrag afleren? Vind je dat kinderen door aanleg zijn zoals ze zijn? Of dat ze bepaalde vaardigheden kunnen leren beïnvloed door onderwijs, vorming en opvoeding?

Heb je al wel eens gehoord van het woord ‘kindbeeld’? Het is een woord dat in de pedagogiek veel wordt gebruikt en het betekent eigenlijk ‘hoe jij kijkt naar kinderen’. Het kindbeeld bepaalt hoe jij je kinderen opvoedt en hoe jij omgaat met emoties. In dit artikel bespreek ik een aantal opvoed-stromingen en filosofieën.

Iedere generatie ouders is anders

Iedere generatie kent ook weer eigen ideeën over opvoeding en kinderen. In de jaren 50 heerste bijvoorbeeld het kindbeeld dat kinderen zo snel mogelijk mee moesten kunnen draaien in de maatschappij. Ze moesten ‘hard worden’, zichzelf nuttig maken en werden in die zin behandeld als kleine volwassenen.

Hiërarchie was ook heel belangrijk. Kinderen moesten gehoorzamen en respect tonen, inspraak werd weinig toegestaan. Volwassenen hadden de wijsheid in pacht, zij stonden boven de kinderen en bepaalden de koers. De focus lag vooral op de behoeften van de volwassenen en minder op die van het kind. Kinderlijk, druk gedrag en grote emoties werden als lastig ervaren en werden vaak bestraft of weggestopt.

Meer weten? Omgaan met emoties: een webinar voor ouders

Gaandeweg werd steeds duidelijker dat de strikte autoritaire opvoedstijl die hieruit voortkwam, meer kwaad deed dan goed. Kinderen leren ervan om niet naar hun gevoel te luisteren en in feite dus te onderdrukken. Dit kan in het latere leven uiteindelijk weer leiden tot woede-uitbarstingen, depressies, verslaving of andere vluchtgedragingen.

De invloed van Montessori

De Italiaanse pedagoog Maria Montessori heeft veel invloed gehad op de verandering van het kindbeeld. Zij zag dat het effect van bovenstaande opvoedstijl was dat kinderen niet handelden vanuit eigen interesse en motivatie maar eerder omdat het nu eenmaal zo hoort en moet, of omdat ze bang waren voor straf. Hiermee ontnamen we kinderen de kans om zelf te leren en te denken en te groeien op een manier die respect heeft voor wie ze zijn.

De opvoedkundige Maria Montessori geloofde juist dat kinderen veel in hun mars hebben. Ze willen leren, ze willen het goed doen en ze hebben hulp van ons nodig om het, op hun tempo, zelf te leren doen. Meer inspiratie over het Montessori gedachtegoed vind je hier.

Gentle parenting

De Gentle Parenting trend van vandaag de dag is wat dat betreft een positieve ontwikkeling. We kunnen ons beter verplaatsen in de behoeften van het kind. We zien kinderen meer als onschuldige en welwillende individuen die alles nog moeten en willen leren. En lastig gedrag wordt niet gezien als risico op ontsporing en een bedreiging van onze machtspositie maar als een normale, gezonde ontwikkeling die onze begeleiding vraagt.

Nadeel van gentle parenting

Maar er kleeft ook een risico aan deze trend. En dat is dat sommige ouders te veel handelen vanuit de overtuiging of het kindbeeld: ‘kinderen zijn kwetsbaar en afhankelijk en moeten ten alle tijden beschermd worden’.

Alhoewel ik dit als moeder soms zeker ook wel eens zo voel (en het soms ook gewoon zo is), als pedagoog weet ik dat overbescherming en de afwezigheid van duidelijke regels en structuur ook niet goed is voor een gezonde ontwikkeling van het kind. Sommige ouders van nu zijn bang om stevig op te treden en een ‘nee’ te verkopen aan hun kind. De aversie tegen de autoritaire opvoedstijl maakt ons massaal angstig om ons kind te ‘beschadigen’.

Maar als we kinderen goed willen voorbereiden op het volwassen leven, waar ze ook met teleurstelling en stresssituaties te maken krijgen, hebben ze toch echt leiding en begrenzing van ons nodig. Liefdevolle leiding, want soms, juist uit liefde, zul je je kind door moeilijke situaties heen moeten loodsen. En zijn er duidelijke grenzen nodig die jij als ouder stelt. Zo bouwen ze weerbaarheid en veerkracht op.

Het draait niet alleen om je kind

Als het gaat om het begeleiden van emoties zie je ook dat we soms doorslaan; waar emoties vroeger de kop in werden gedrukt, geven sommigen ouders met de beste bedoelingen nu alle ruimte aan het kind. Waardoor kinderen leren dat het alleen om hen draait en ze zichzelf niet leren reguleren.

Je ziet het al, het zit hem in de balans. Aan de ene kant is het belangrijk om in de opvoeding te kunnen kijken door een bepaalde bril die rekening houdt met wat kinderen al wel en niet kunnen. Ze ervaren de wereld echt anders dan wij vanwege hun nog onderontwikkelde brein.

Je geeft geen grenzen aan emoties, wel aan gedrag

Aan de andere kant is het voor een goede mentale gezondheid van het kind wel belangrijk om hen zorgvuldig te begeleiden. De regel binnen mijn werk is dan ook: je geeft geen grenzen aan emoties maar wel aan gedrag. Bijvoorbeeld: “Je mag boos zijn want het is ook niet leuk dat zij voorkroop maar dan gebruik je je woorden en niet je handen. Lukt dat niet, gaan we even naar een andere ruimte.”

Ook als moeder ervaar ik het lastige speelveld tussen het serieus nemen van de behoeften en emoties van het kind aan de ene kant, en het sturing geven en bepalen (ook als dit niet leuk is voor het kind) aan de andere kant. Jouw kindbeeld gaat je helpen om in het soms chaotische dagelijks leven de goede keuzes te maken in contact met je kind. En vergeet niet: opvoeden is soms rommelig en gaat nooit perfect – dat hoeft ook niet.

Hoe ik naar kinderen kijk? Mijn kindbeeld is dat kinderen bijzondere, speelse mini-mensjes zijn met ieder een uniek karakter. Ze willen zich gezien en gehoord voelen en hebben volwassenen nodig die hen serieus nemen en stevig én liefdevol bij de hand nemen om te groeien tot een zelfstandig en (mentaal) gezond individu.

Omgaan met emoties

Omgaan met emoties is voor ouders soms best lastig, zeker als je dit zelf ook lastig vindt als volwassene. Ik help ouders hierbij. Emotie-coachend opvoeden zou, als je het mij vraagt, zelfs een basiscursus mogen worden voor iedere (aanstaande) ouder en pedagogisch professional.

Wil je hier meer over weten? Maandelijks geef ik een webinar waarin we in het belang van ‘emotie-coachend’ opvoeden duiken, en praktische voorbeelden waar je gelijk mee aan de slag kan. Zie ik je binnenkort?