‘Ook mannen kunnen een postpartum depressie krijgen’

Mijke Lambregtse-van den Berg is psychiater, kinder- en jeugdpsychiater en universitair hoofddocent aan het Erasmus MC. Ze doet onderzoek naar postpartum depressies bij mannen en bij vrouwen. ‘Ik denk dat het voor de gezondheid van de moeder en van de vader het beter zou zijn als vaders ook meer tijd krijgen om te zorgen en wennen aan de komst van een kind.’

Bij een postpartum depressie denken we vaak aan een pas bevallen vrouw. Mannen of partners kunnen ook psychische klachten tijdens de zwangerschap en na de bevalling krijgen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat zo’n vijf tot tien procent van de mannen depressieve klachten ervaart na de bevalling.

Op de poli zwangerschapspsychiatrie waar psychiater Mijke Lambregtse dagelijks vrouwen met psychische klachten behandelt, is de Moeder-Baby dagbehandeling inmiddels hernoemd naar Ouder-Kind dagbehandeling. ‘We zien steeds vaker ook vaders langskomen voor de dagbehandeling. Dat kunnen ouders zijn die al bekend zijn bij de POP-poli van het Erasmus MC tijdens de zwangerschap, of mannen en vrouwen met een doorverwijzing vanuit de huisarts, het Centrum voor Jeugd en Gezin of de verloskundige.’

Risicofactoren voor vaders

Waarom postpartum depressie bij mannen nog relatief onbekend is, komt mede door de hardnekkige stereotypen over mannelijkheid. Mijke: ‘Mannen worden door de maatschappij gezien als de stabiele factor in het gezin. Mannen hebben vaak een groot verantwoordelijkheidsgevoel rondom de komst van een kind. Waar vrouwen zich zorgen maken om het kind, voelen mannen zich vaak machteloos als het niet goed gaat met hun vrouw. Daarbij moeten ze zich vaak ook op het werk staande houden, gecombineerd met slapeloze nachten. Zij krijgen veel op hun bord.’

‘De kans op psychische problemen bij de vader is groter als de moeder ook psychische problemen heeft. Als een vrouw een postpartum depressie meemaakt, heeft een vader een tot wel zes keer hogere kans om ook depressieve klachten te krijgen’, zegt Mijke. ‘Daarom is het juist belangrijk als één ouder depressief is, dat er ook bij de andere ouder wordt gevraagd hoe het gaat.’

Andere risicofactoren voor mannen zijn het meemaken van een eerdere depressie en de relatie met de partner: ‘Veel mannen zijn er minder goed op voorbereid dat intimiteit en seksualiteit rond de zwangerschap en na de geboorte toch anders of afwezig is. Wanneer de relatie met de partner onder druk komt te staan of de intieme of seksuele relatie tijdelijk op een zeer laag pitje staat, kan dit veel impact hebben.’

Mannen vluchten vaker in werk, sport of alcohol

‘Een postpartum depressie uit zich bij mannen niet op dezelfde manier als bij vrouwen. Mannen voelen zich minder snel somber, maar eerder niet lekker in hun vel. Ze zijn prikkelbaar, boos, opgejaagd of hebben concentratieproblemen. Belangrijke signalen om in de gaten te houden bij mannen zijn gevoelens als niet kunnen genieten van het vaderschap, of jaloers zijn op de baby.’

‘Daarnaast hebben mannen andere coping mechanismen. Vrouwen zijn meer geneigd om naar binnen te keren en ervaren vaker schuldgevoel of schaamte, terwijl mannen vaker vluchten in hun werk, uitgaan of sport. Of middelen als alcohol of drugs.’

Meer tijd om te wennen en te zorgen

‘Zowel voor vrouwen als voor mannen is het belangrijk dat er minder taboe en meer awareness komt voor mentale klachten tijdens en na de bevalling. Want onbehandelde psychische klachten bij de ouders kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van een kind. Niet alleen op de korte termijn, maar ook op de lange termijn.’

‘Gelukkig is er nu meer verlof voor mannen, maar dit zou eigenlijk gelijk getrokken moeten worden met vrouwen. Je bent allebei ouder geworden en het is voor allebei een uitdaging om een nieuw evenwicht te vinden met een kind erbij. Je moet ook een beetje op elkaar terug kunnen vallen. Ik denk dat het voor de gezondheid van de moeder en van de vader het beter zou zijn als vaders ook meer tijd krijgen om te zorgen en wennen aan de komst van een kind.’

Peripartum depressie

Naast haar werk als psychiater doet Mijke als universitair hoofddocent onderzoek aan het Erasmus MC naar het fenomeen postpartum depressie. Op haar bureau ligt het nieuwe handboek Psychiatrie en zwangerschap, waarin ziektebeelden, behandelingen en de effecten van medicatie besproken worden, en waar zij met een team van Nederlandse en Vlaamse experts aan schreef.

‘De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), het internationale handboek voor de psychiatrie, definieert en classificeert psychische stoornissen. Een van de formele criteria van een depressie peri partum is dat deze ontstaat tijdens de zwangerschap of in de eerste 4 weken na de bevalling. Maar we zien dat het in de praktijk vaak anders loopt. Veel vrouwen melden zich pas met klachten na vier weken. Met een Europese onderzoeksgroep adviseerden we recent daarom: trek de definitie van peripartum depressie door naar het eerste jaar na de bevalling. Want we weten dat de klachten vaak pas na vier weken opspelen. Bovendien wordt tegenwoordig gesproken over peripartum depressie: naar schatting vijftig procent van de postpartum depressies bij vrouwen begint al tijdens de zwangerschap.’

Postpartum depressie, paniek en angst

‘Wanneer iemand gedurende twee weken vaker wel dan niet somber is óf verminderd kan genieten in combinatie met een aantal andere symptomen, spreek je van een depressie. Andere symptomen zijn verminderde concentratie en eetlust, gedachtes aan de dood, slechter slapen, een schuldgevoel of een waardeloos gevoel. Paniek hoort strikt gezien niet bij een depressie, maar dat wil niet zeggen dat vrouwen die een depressie hebben niet ook paniek en angst kunnen ervaren. Sterker nog, de kans op een tweede psychische aandoening is groter als je al één aandoening hebt.’

‘Vaak is er ook overlap tussen een depressie en een angststoornis. Angststoornissen komen vaker voor in de zwangerschap maar daar zijn mensen zich niet zo van bewust. Dat kan variëren van paniekklachten, bevalangst, tot intrusies of dwangmatige angsten dat je je kind iets aandoet. Daarom is het heel belangrijk dat als er forse klachten zijn, er met een behandelaar goed wordt uitgezocht wat er aan de hand is, en wat maakt dat een vrouw op dat moment klachten ervaart.’

Fotograaf: Levien Willemse (ErasmusMC)

Meer lezen?

Extra ondersteuning voor moeders met psychische klachten na de bevalling bij OLVG

‘Postpartum depressie wordt helaas nog vaak gemist’