© 2025 // How About Mom
Een baby in sterrenkijker houding ligt met de achterkant van het hoofdje naar je wervelkolom gericht. De baby kijkt dus al het ware omhoog, vandaar de term ‘sterrenkijker’. Wat houdt een sterrenkijker in en wat betekent het voor de bevalling?
In de eerste maanden van de zwangerschap heeft de baby in jouw buik alle ruimte om vrijuit te bewegen. Terwijl hij of zij groeit wordt het steeds een beetje krapper in de baarmoeder. Dat voel je door af en toe die harde porren, uitstekende knietjes of koppeltje duiken tegen je ribben.
Tegen het einde van je zwangerschap, zo rond 36 weken, liggen de meeste baby’s met hun hoofdje naar beneden in het bekken. Ze gaan vaak dan indalen. Maar dat hoeft niet, dat kan ook pas bij de bevalling gebeuren.
Tijdens de bevalling komt de baby eerst met het achterhoofdje naar boven eruit. Verloskundigen noemen dit achterhoofdsligging achterhoofd voor, afgekort Aav, legt verloskundige Tirza Janssen uit. Een klein deel van de baby’s ligt in de achterhoofdsligging met het achterhoofd achter, dus met het achterhoofdje richting je rug. Dat wordt ook wel een sterrenkijker genoemd.
Het hoofdje en de baby hebben bij die eerste ligging – dus achterhoofd voor – meer ruimte om te bewegen met de richting van het geboortekanaal mee, waardoor die omtrek kleiner is en het daardoor de ‘makkelijkste’ manier van bevallen is. De nek van de baby heeft aan de achterkant een grotere bewegingsruimte: de beweeglijkheid is daar groter dan aan de voorkant de hals. Het hoofdje van de baby kan zo tijdens de bevalling makkelijker om het schaambot heen draaien.
Verreweg de meeste baby’s worden geboren in de achterhoofdsligging met het achterhoofd voor. Zo’n 25 tot 30% van de baby’s begint aan de indaling in het bekken met hun rug achter, maar uiteindelijk vindt bij 96% van de bevallingen de geboorte plaats in de achterhoofdsligging met het achterhoofd voor, legt Tirza uit: ‘De baby kan nog tijdens het persen draaien door de kracht van de weeën en de vorm van het bekken.’
De achterhoofdsligging met achterhoofd achter wordt ook wel een sterrenkijker genoemd. Bij een achterhoofdsligging met het achterhoofd achter kan een baby minder makkelijk door het bekken, waardoor het persen meestal wat langer duurt.
Vanwaar de naam sterrenkijker? Als de moeder tijdens de geboorte op haar rug ligt, komt de baby met zijn gezicht richting de sterren tevoorschijn. Tirza: ‘De achterkant van zijn of haar hoofdje ligt naar je wervelkolom gericht en de baby kijkt dus al het ware omhoog. De baby kijkt je aan als hij geboren wordt.’
Wanneer de baby als een sterrenkijker ligt, kunnen de zwaartekracht en extra ruimte in je bekken maken helpen om de baby uit zichzelf te laten draaien tijdens de bevalling.
Dat draaien kan komen doordat jij tijdens de bevalling wisselende actieve bevalhoudingen aanneemt, bijvoorbeeld zittend op handen en knieën (‘all fours’) of staand en leunend op bijvoorbeeld de box, een skippybal, het aanrecht, of verhoogd bed. In deze houdingen maak je je bekken zo wijd mogelijk en helpt de zwaartekracht de baby om met zijn of haar rug naar voren te draaien. Wanneer je op je rug ligt is je bekken namelijk op haar smalst, waardoor het voor de baby minder makkelijk is om zelf te draaien. In een later stadium van de bevalling kan het ook helpen om op je zij te gaan liggen, bij voorkeur op de zij waar de rug van jouw kindje zich bevindt.
Het draaien van je baby ontstaat ook door het natuurlijke bevalproces: dit heet een inwendige spildraai. Het bekken van een vrouw heeft verschillende vormen. Het hoofdje van de baby moet tijdens het persen draaien in het bekken om geboren te worden, legt Tirza uit. ‘Er is een bekkeningang en bekkenuitgang. Daartussen in draait de baby. Dit heet spildraaien.’
‘Er is een inwendige spildraai in het bekken die je niet kunt zien van de buitenkant, en een uitwendige spildraai. Die uitwendige spildraai zie je wel als de baby geboren wordt. Het hoofdje draait als het geboren is, zodat de schouders soepel door het bekken kunnen.’
Een klein percentage van de baby’s draait tijdens de bevalling niet en wordt als een sterrenkijker geboren. Dat kan invloed hebben op de bevalling.
Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de kans op een vacuümverlossing of keizersnede iets is verhoogd bij een baby die als sterrenkijker ligt. Daarnaast verloopt het bevalproces soms anders. Het gebeurt bij een baby die als sterrenkijker ligt vaker dat de ontsluiting langer duurt en/of de uitdrijving langer duurt.
‘Je kan nog steeds heel goed bevallen met een kindje dat omhoogkijkt’, zegt Tirza. ‘Alleen duurt het vaak wat langer, moeten we geduld hebben en verschillende bevalhoudingen proberen.’
Bij baby’s die als sterrenkijker liggen kun je op een eerder moment persdrang ervaren, terwijl je nog geen volledige ontsluiting hebt. Dit komt doordat het hoofdje van de baby zich minder makkelijk kan aanpassen aan de richting van het baringskanaal als het achterhoofd naar de wervelkolom toe gekeerd ligt. Daardoor drukt de baby eerder op de endeldarm van binnenuit. Dat verklaart de persdrang: het gevoel alsof je heel nodig moet poepen.
Tirza: ‘Doordat het meestal wat langer duurt, is er vaker behoefte aan pijnstilling op het laatste deel van de ontsluiting. Dit komt door de ligging van de baby. Vrouwen kunnen veel pijn ervaren in hun onderrug tijdens de bevalling. Massage of douchen is dan soms niet genoeg. Ook krijg je vaak eerder het gevoel dat je moet persen, terwijl de ontsluiting nog niet volledig is. Dat is pittig: die persdrang wegzuchten kan lastig zijn.’
Ligt jouw baby als een sterrenkijker? Maak gebruik van verschillende bevallingshoudingen, de zwaartekracht en ruimte proberen te maken in je bekken, om zo je baby te helpen om te draaien tijdens de bevalling. En overleg met je verloskundige of gynaecoloog over je geboortewensen en situatie.
Mijn bevallingsverhaal: Hannah’s zoontje was een sterrenkijker
Mijn bevalverhaal: ‘Twee keer een keizersnede: twee compleet andere ervaringen‘
Blog: hoe kijk je positief terug op een traumatische bevalling?
How About Mom nieuwsbrief: korting, tips en de beste gelezen verhalen
© 2025 // How About Mom