‘Ouders te weinig bewust van schermtijd kind’, maar hoe zet je het verantwoord in?

Uit onderzoek van het Iene Miene Media-onderzoek blijkt dat ouders van jonge kinderen tot en met 6 jaar oud mediaopvoeding niet als belangrijk onderdeel van de opvoeding zien. Tóch zouden ze zich daar wel bewust van moeten zijn, vinden wetenschappers. Vandaar dat we in dit artikel dieper ingaan op het verantwoord inzetten van schermtijd.

Mediapedagoog Marije Lagendijk vertelt erover.

Het onderzoek

Uit het onderzoek blijkt dat driekwart van de ouders voldoende beweging, hygiëne, sociaal gedrag en gezonde voeding belangrijker vinden dan mediaopvoeding. En dat terwijl – gekeken naar de richtlijnen van de WHO – kinderen in Nederland te veel tijd achter hun scherm doorbrengen. Kinderen tot 2 jaar zouden volgens de WHO helemaal geen media moeten gebruiken. Voor kinderen tot en met 5 jaar geldt een schermtijd van een uurtje per dag.

Aangezien Nederlandse kinderen dus bovengemiddeld veel gebruikmaken van media, rest er nog maar een vraag: ‘Hoe zet je die schermtijd zo verantwoord mogelijk in?’

Schermtijd en jonge kinderen

Dat veel moeders zich voornemen geen tot weinig schermtijd in te zetten, is natuurlijk niet zonder reden. We weten natuurlijk allemaal dat te veel schermtijd niet goed is voor een kind. Maar is het per definitie slecht? ‘Zeker niet altijd’ vertelt Marije ons. ‘Maar dat hangt natuurlijk wel af van de manier waarop je schermtijd inzet. Ook de leeftijd van je kind speelt een rol.’ Zo blijkt uit diverse onderzoeken dat kinderen tot en met 2 jaar geen baat hebben bij schermtijd. ‘Hun brein kan het simpelweg niet aan. Ze kunnen nog geen verhaallijn volgen en ontwikkelen zich juist veel meer door in de echte wereld te ontdekken. Door te kruipen, te rollen en aan voorwerpen te zitten.’

Betekent dat dan dat je je baby nooit voor de televisie mag zetten? Volgens Marije is dat simpelweg niet realistisch. ‘Ik heb een kind van 6 jaar en een baby van 8 maanden. Als de oudste televisie wil kijken, is het bijna niet te voorkomen dat de jongste daar wat van meekrijgt.’ Wel is ze zich bewust van de hoeveelheid prikkels die haar jongste kind dan krijgt. ‘Ik zet dan bijvoorbeeld het stoeltje net zo neer dat ze het niet kan zien of ga iets anders met haar doen.’

Gewone en digitale media combineren

Vanaf 2-jarige leeftijd zullen kinderen steeds beter worden in het volgen van een verhaallijn of het doen van een spelletje. ‘Vanaf die leeftijd kunnen ze dan ook baat hebben bij de inzet van een scherm’, aldus Marije. Echter moet daar wel een kanttekening bijgeplaatst worden: het gaat dan wel om de inzet van een scherm in combinatie met gewone media, zoals het voorlezen van een boekje. ‘Als je bijvoorbeeld een prentenboekje voorleest en vervolgens het prentenboek in digitale vorm laat zien, kan dat bijdragen aan de ontwikkeling van je kind.’

Hoe dat kan? ‘Als je het tijdens het voorlezen van een boekje hebt over termen als ‘duwen’ en ‘het ruisen van de zee’, vinden jonge kinderen het lastig daar een voorstelling bij te maken. Als ze vervolgens dan op een scherm zien wat het daadwerkelijk inhoudt, leren ze wat die termen betekenen.’ Hun woordenschat groeit zo en ze leren bepaalde situaties herkennen in het echte leven.

Een goede balans

Dat de combinatie van digitale en gewone media bijdraagt aan de ontwikkeling, betekent uiteraard niet dat je je kind onbeperkt voor een scherm kan zetten. Maar wat is dan wel een goede balans? ‘Dat is lastig te zeggen’, antwoordt Marije op die vraag. ‘Het hangt heel erg af van je kind en hoe lang hij of zij zich kan concentreren. Zo is de spanningsboog van een kleuter gemiddeld 6 minuten. Je kind op die leeftijd een uur lang voor de televisie zetten, lukt dan ook vaak niet. Het is verloren tijd, omdat ze hun aandacht allang verloren zijn.’

Volgens Marije is het daarom belangrijk om het gedrag van je kind – terwijl hij of zij televisie kijkt of een spelletje op de tablet doet – in de gaten te houden. ‘Er zijn kinderen die na een paar minuten al gaan rondlopen of op de kop op de bank zitten’, aldus Marije. ‘Mocht dat zo zijn, dan zijn dat signalen dat je zoon of dochter de aandacht is verloren.’ Het is dan tijd om iets anders te doen. Voor kinderen vanaf 4 jaar geldt dat ze zich gemiddeld zo’n halfuur tot driekwartier kunnen concentreren.

Momentje rust

Schermtijd is dus niet per definitie slecht, maar het is wel goed je bewust te zijn van de momenten waarop je het inzet. ‘Soms is het niet te vermijden natuurlijk. Als je in een restaurant zit en je kind tijdens het voorgerecht al uit z’n hum raakt, is het logisch dat ouders naar een scherm grijpen’, aldus Marije. ‘Toch is dat iets wat je moet proberen te vermijden. Als je kindje boos is en je geeft een iPad omdat je hoopt dat hij of zij zo weer rustig is, ontneem je je kind de kans om te voelen wat er aan de hand is. Ze leren niet ervaren dat een onprettig gevoel ook weer vanzelf weggaat. Ook zonder scherm.’ Iets wat juist – zeker op jonge leeftijd – erg belangrijk is.

Het is volgens Marije dan ook goed om je kinderen de ruimte te geven zich even niet blij te voelen. ‘Terwijl dat juist een moment kan zijn waarop je geneigd bent een scherm in te zetten’, aldus Marije. ‘Vraag in plaats daarvan wat je kind voelt en geef aan dat dat oké is.’ Hetzelfde geldt voor momenten waarop je kind zich verveelt: ‘Dat is eigenlijk alleen maar goed voor de ontwikkeling en moet je daarom – hoe lastig soms ook – niet willen tegengaan met een scherm.’

Tips

Tuurlijk klinkt het allemaal makkelijker gezegd dan gedaan. Er zullen heus momenten zijn dat je een scherm als enige redmiddel ziet en ook dat is oké. Je bent immers moeder en voelt wat het beste is voor jezelf en voor je kind. Toch zijn er ook een aantal tips waardoor schermtijd op een verantwoorde manier ingezet kan worden. Daarnaast geldt is het ook belangrijk dat je zelf het goede voorbeeld geeft Zit zelf als ouder ook niet al te veel op je scherm waar je kind bij is en zorg voor die echte interactie. Verder deelt Marije de volgende tips:

• ‘Zet korte filmpjes op in plaats van een hele film. Je kind heeft nou eenmaal geen ellenlange concentratieboog en dus kun je beter voor een filmpje van 6 minuten gaan. Het is voor jezelf ook makkelijker om ervoor te zorgen dat je kind vervolgens weer wat anders doet. Geef aan: ‘Je mag dit filmpje kijken en daarna weer wat anders doen.’
• Kies iets wat bij de leeftijd past. Disney-films bijvoorbeeld geven goed aan voor welke leeftijd het geschikt is. Heb je een jong kind? Ga dan voor kortere filmpjes met een langzaam tempo waar veel herhaling inzit.
• Zorg ervoor dat je kind regelmatig hetzelfde spelletje op de tablet doet of dezelfde film kijkt op de televisie. Dat geeft ze een gevoel van veiligheid en ze zullen door de herhaling ook steeds meer dingen herkennen en koppelen.
• Beperk het aanbod en stel grenzen. Geef je kind drie opties en laat hem of haar niet zelf kiezen. Als mijn dochter televisie wil kijken, vraag ik altijd: ‘Wat wil je kijken? Dit zijn de drie keuzes.’ Als ze geen van de keuzes wil, geef ik aan dat ze dan iets anders moet gaan doen. Zo beperk je het aantal prikkels en weet je ook zeker dat je iets uitkiest wat bij je kind past.
• Voordat je je kind een spelletje laat spelen op de tablet of een film laat kijken: verdiep je in wat het inhoudt. Zeker op de tablet komen heel veel brute advertenties langs die niet geschikt zijn voor kinderen.
• Probeer een film of een digitaal spelletje te koppelen aan een activiteit van de week. Als je bijvoorbeeld naar de kinderboerderij bent geweest, zoek dan een filmpje op over dieren. Zo leert je kind het echte leven koppelen met wat ze op het scherm zien of te doen krijgen.
• Hoewel ik snap dat je er niet altijd tijd en puf voor hebt, is het ook goed om samen met je kind voor een scherm te zitten. Voer een gesprek over wat je ziet of leg bepaalde situaties uit. Zo zorg je niet alleen voor hechting met je kind, maar voor een gesprek dat goed is voor de ontwikkeling.’

Marije Lagendijk is mediapedagoog en geeft met haar bedrijf workshops, lezingen en training over mediawijsheid en jonge kinderen.