Heeft mijn baby of kind een trauma?

Slecht slapen, heel veel huilen, onrust in het lijf: misschien maak jij je wel eens zorgen of jouw baby of kindje een trauma heeft opgelopen door een ingrijpende gebeurtenis, zoals een zware bevalling of een ziekenhuisopname. Orthopedagoog Lisa de Bruin is gespecialiseerd in trauma bij baby’s en jonge kinderen en vertelt meer over trauma.

Lisa is orthopedagoog, IMH-specialist en EMDR-therapeut, en moeder van 2 kinderen. Lisa behandelt in haar eigen praktijk ouders met jonge kinderen die op zoek zijn naar meer verbinding. Ze helpt ouders hun kindje beter te begrijpen door alle eigenschappen van het kind, de ouder en het ouderschap te onderzoeken.

Wat is trauma?

Lisa vertelt: “Trauma omschrijven we als een interne toestand die ontstaat als gevolg van een ingrijpende gebeurtenis. Voorbeelden van ingrijpende gebeurtenissen zijn bijvoorbeeld een lange, zware bevalling met mogelijke complicaties en of ingrepen.”

“Of kort na de geboorte veel stress door medische handelingen bij moeder of baby. Prematuur geboren worden met veel stressvolle situaties, een koemelkallergie of verborgen reflux, een opname in het ziekenhuis of ziekte, of plotselinge afwezigheid van een ouder. Deze gebeurtenissen hebben invloed op het stresssysteem van de ouder en/of het kind.”

“Huiselijk geweld, verwaarlozing en kindermishandeling zijn gebeurtenissen die het stresssysteem zo kunnen ontregelen dat het blijvend anders afgesteld staat. Deze vormen van trauma zijn daarmee een directe kwetsbaarheid tot een optimale ontwikkeling van het natuurlijke stressysteem van ons lichaam.”

Niet iedere traumatische gebeurtenis zal leiden tot klachten, verduidelijkt Lisa. “Daarmee bedoelen we de psychische klachten na het trauma. Trauma is wanneer er klachten ontstaan door het meemaken van een traumatische gebeurtenis, die je niet hebt kunnen verwerken.” De diagnose die dan vaak gesteld wordt bij kinderen en volwassenen heet  posttraumatische stressstoornis (PTSS). Wat nog onvoldoende bekend is, is dat ook een baby, peuter of kleuter een PTSS kan ontstaan.

Niet iedere traumatische ervaring leidt tot klachten

Niet iedere traumatische ervaring leidt tot klachten bij baby’s of kinderen. Er zijn een aantal beschermende factoren waardoor een ingrijpende gebeurtenis niet tot een trauma hoeft te leiden, verduidelijkt Lisa. “Was er beschikbaarheid of veiligheid van ouders of verzorgers? Wat was de reactie van de omgeving, was er steun? Door die beschermde factoren kan het zijn dat psychische klachten zich niet ontwikkelen. Wanneer er geen rust of veiligheid was, of de ouders totaal machteloos stonden, dan kan er juist wel sprake zijn van trauma.”

Lisa wil daarmee aangeven dat niet ieder prematuur geboren kindje of elke baby die met een zware bevalling ter wereld kwam, een trauma heeft. “Prematuren worden heel liefdevol verzorgd ondanks de medische situatie. Maar soms moeten er acuut ingrepen plaatsvinden die met veel stress en angst gepaard gaan. Wanneer dat meerdere keren voorkomt brengt dat mogelijk een verandering in de emotionele en stress regulatie.”

“Ook een koemelkallergie of verborgen reflux leiden niet direct tot een trauma maar zijn wel een directe stressverhogende factor bij ouder en kind”, verduidelijkt ze.

Interactie tussen ouder en kind

“Vaak zie ik in de interactie tussen ouder en kind iets ontstaan, wat start met het meemaken van een ingrijpende gebeurtenis”, aldus Lisa. Dat werkt zo: ingrijpende gebeurtenissen doen iets met een kind én met een ouder. Daarmee kan de gebeurtenis de ouder-kind relatie beïnvloeden.

Traumatische én ingrijpende gebeurtenissen kunnen leiden tot een reactie, beleving en symptomen bij de ouder en bij het kind. Door dat verhoogde stressniveau en constante alertheid, nemen die klachten niet af. En dat beïnvloedt vervolgens de interactie tussen ouder en kind.

“De stress bouwt zich op. De interactie tussen ouders en kinderen verandert, vaak onbewust. En het kan goed zijn dat je daardoor minder goed in staat bent om je kindje te lezen. En dat versterkt weer de stressvolle interactie”, benadrukt Lisa.

Hoe herken ik een trauma bij mijn baby of kind?

Symptomen die voorkomen waarbij je aan trauma kunt denken komen ook altijd voor in de gezonde ontwikkeling van een jong kind. Daarom is het ook niet altijd makkelijk te achterhalen of trauma een rol speelt.

De meest bekende symptomen die kunnen voorkomen bij trauma zijn alertheid of juist niet reageren wanneer je dit wel verwacht, maar ook paniekhuilen, schrikken van harde geluiden, terugval in de ontwikkeling of verlatingsangst die niet past bij de ontwikkelingsfase van je kind. Als ouder kun je je machteloos gaan voelen omdat het moeilijker is je kindje te reguleren.

Tegelijkertijd wil Lisa ook voorzichtig zijn. “Driftbuien of onrust kunnen ook karakter van het kind zijn. Niet iedere intense gebeurtenis leidt tot trauma. Of je kind een trauma ontwikkelt, is afhankelijk van verschillende factoren: de ernst, frequentie, de omgeving, en of er troost of veiligheid kon worden geboden. Bij trauma zijn er klachten in het hier en nu vaak te herleiden naar de traumatische gebeurtenis. Daar start dan de behandeling maar er is ook aandacht nodig voor de verandering die de gebeurtenis teweeg brengt in de ouder-kind relatie. Daar werken we dan ook aan.”

Traumatherapie: geen quick fix

We leven ook in een tijd en maatschappij waarin we graag dingen oplossen, volgens de orthopedagoog en EMDR-therapeut. “Maar we hoeven het niet op te lossen. We kunnen er gewoon zijn voor onze kinderen. Traumabehandeling is geen quick fix om beter te slapen, driftbuien te verminderen of beter eetgedrag te hebben.”

Lisa: “We vinden het lastig om onrust te verdragen. Gedachten als ‘Faal ik als ouder, doe ik het wel goed?’ komen op. Gun jezelf en je kindje de tijd. Zelfs als er sprake is van een trauma, en je een behanderlaar inschakelt, is er tijd nodig. EMDR is zeer effectief om in korte tijd de klachten te laten afnemen. Maar ook na een traumabehandeling komt er een tijd van nieuwe balans zoeken in de interactie met je kind.”

Waar kan ik terecht bij vermoeden van trauma?

Het is belangrijk om bij vermoedens van trauma contact op te nemen met je huisarts, kinderarts of consultatiebureau. Zij kunnen verwijzen naar een behandelaar die gespecialiseerd is in het behandelen van trauma bij jonge kinderen. Je kunt deze via www.imhnederland.nl vinden of op de website van www.daimh.nl.

Lisa adviseert om naar een behandelaar met een erkende trauma-opleiding te gaan, die door de vereniging van EMDR Nederland erkend is. Vaak zijn het IMH-specialisten die ervaring hebben met het behandelen van pre-verbaal trauma. Zij hebben ook expertise op gebied van de ouder-kind relatie.

Behandelingen voor baby’s en kinderen

Welke behandelingen zijn er? Lisa: “Pre-verbaal trauma – daarmee bedoelen we nog voordat een kind kan praten – wordt anders behandeld dan trauma op latere leeftijd. Maar ook al kan een baby of kindje nog niet praten, ze hebben al wel taalbegrip. Daarbij weten we vanuit de klinische praktijk dat het trauma bij jonge kinderen wordt opgeslagen in het lijf en emoties. Een van de behandelingen bij trauma is de bij volwassenen effectieve methode van EMDR. EMDR kan ook voor baby’s worden toegepast, maar dat gebeurt wel op een andere manier dan bij volwassenen.”

“Bij baby- of kinder EMDR vertelt de ouder vaak wat het gezin heeft meegemaakt, onder begeleiding van een therapeut. Samen kijk je goed hoe het kind reageert op dit verhaal. De reacties op een traumatische gebeurtenis zijn lichamelijk opslagen. Ons lichaam reageert en dit zie je vaak terug tijdens een sessie.”

“Een voorbeeld uit mijn praktijk is een jong kind dat enorm in paniek was geraakt door de narcose. De ouders waren aan het vertellen wat ze meegemaakt hadden in het ziekenhuis: ‘en toen deed de dokter het kapje op je mond’. Vervolgens zag je de adem van het kind stokken, en daarna barste ze in huilen uit. Het was een herbeleving. En ouders konden er in het ziekenhuis niet genoeg voor haar zijn, maar nu wel.”

“Na die sessie kon de ouder-kind interactie helen en dat hielp bij de verwerking. Het is belangrijk om de ouders en het kind goed te begeleiden, ook als ze na een sessie weer naar huis gaan.”