kind zelf leren spelen
26/10/2022

Kan ik mijn kind zelfstandig leren spelen?

Waar kinderen zichzelf vroeger meer moesten leren vermaken, zijn we tegenwoordig als ouder gewend geraakt om bijna 24/7 klaar te staan voor onze kinderen. En dus ook met ze te spelen. Hoe kun je je kind zelfstandig(er) laten spelen? Is dat te stimuleren, en kun je daarmee zorgen dat je als ouder niet de hele tijd je kind ‘moet’ entertainen? Twee experts geven advies.

In twee generaties zijn ouders – en dan vooral vrouwen – niet alleen meer gaan werken, maar spenderen ze daarnaast ook meer tijd aan hun kinderen dan vroeger. Als ik met mijn oma van 97 spreek over de zorg voor haar vier kinderen vertelt ze hoe weinig tijd ze had om met haar kinderen te spelen.

In de tijd vóór de wasmachine en vaatwasser nam het huishouden het grootste deel van haar dag in beslag. Ze had simpelweg niet de luxe om veel te spelen met de kinderen. “Onze kinderen konden zich ook best vervelen”, herinnert mijn oma zich. “Ze gingen naar buiten, of eindeloos op straat struinen en spelen in de buurt. Buiten spelen was ook een stuk veiliger dan nu, met minder verkeer.”

Opvoeding is steeds belangrijker geworden

Sophia van Splunteren, moeder van twee kinderen van 6 en 8 en gediplomeerd kinder- en oudercoach bij Kleine Grote Mensen, hoort de vraag over zelfstandig spelen ook vaak terug in haar praktijk. “Als moderne ouders pakken we opvoeden enorm serieus aan. Enerzijds is het goed dat we bewuster met het ouderschap omgaan. Door nieuwe wetenschappelijke kennis zijn we gaan begrijpen dat de verbinding tussen ouder en kind belangrijk is, en spelen met je kind en interactie met je kind zorgen voor die verbinding. Daar ben ik helemaal voor. En tegelijkertijd zijn we misschien een beetje doorgeschoten, doordat we ons als moderne ouders verantwoordelijk voelen voor het geluk van ons kind en daarmee ook het vermaken van ons kind.”

De druk die we onszelf daarmee opleggen is best hoog. Kinderen gaan steeds meer een beroep op ons doen, ziet Sophia. “Ik hoor regelmatig van ouders: ‘Mijn kind wil alleen maar met mij spelen’ of ‘mijn kind kan niet zelf spelen’. Het is een onderwerp dat ouders echt bezighoudt.”

Hoe kan je kind zelf leren spelen?

Of je kind zichzelf fijn kan vermaken in zelfstandig spel, hangt over het algemeen af van drie factoren: de ontwikkelingsleeftijd, het temperament of karakter, en de omgeving, zegt Lisa de Bruin. Zij is orthopedagoog, IMH-specialist en EMDR-therapeut, en zelf moeder van twee jongens.

“Jongere kinderen moeten nog leren om zelfstandig te spelen. Van een dreumes verwachten dat hij of zij zichzelf een uur zelf vermaakt, is niet realistisch. Tien of vijftien minuten zelfstandig spelen past bij de leeftijd van twee jaar”, verduidelijkt Lisa. Realiseer je dus als ouder dat een dreumes of kleuter vaak een kortere spanningsboog heeft dan een ouder kind. Ook het temperament of karakter van een kind speelt een belangrijke rol. Sommige kinderen kunnen makkelijk zelf spelen, anderen zijn sneller afgeleid of hebben eerder ouders of andere kinderen nodig om zich te vermaken.

“En de omgeving speelt ook een belangrijke rol”, zegt Lisa. “Denk er maar eens over na: wij zijn als volwassenen zelf ook vrij vluchtig met meerdere zaken bezig. Ook wij kunnen die spanningsboog bewust of onbewust onderbreken, door ‘even’ een was te doen of op onze telefoons iets op te zoeken terwijl we eigenlijk een spelletje speelden samen met ons kind.”

Tips om zelfstandig spelen te bevorderen

Naast de leeftijd en het karakter van je kind speelt de omgeving en ons gedrag als ouders dus ook een belangrijke rol, als het om zelfstandig spelen gaat. Welke tips hebben Sophia en Lisa om kinderen te leren om zelfstandig te spelen? En wat is realistisch?

Grenzen aangeven

Het is gezond en nodig om grenzen aan te geven als ouder. Sterker nodig: een kind heeft het nodig dat wij grenzen aangeven. “Dat kun je bijvoorbeeld doen door duidelijk te maken aan kind wat je gaat doen: ik ga nu koken, daarna kom ik met je spelen”, zegt Lisa.

Wat daarbij helpt volgens Sophia: “Geef een vooruitzicht: ‘ik wil nu eerst mijn koffie opdrinken of mijn bord leegeten, ik ga straks met je spelen.’ Dat vinden jonge kinderen soms lastig. Je dreumes mag dat ook lastig vinden en gaan jammeren of een driftbui krijgen. Die gevoelens of driftbui kun je liefdevol benaderen, door bijvoorbeeld te zeggen ‘ik zie dat je het vervelend vindt’ of ‘je mag even bij me blijven staan, ik ben bijna klaar’. Aan ons als ouders de taak die emoties te verdragen.”

Beetje bij beetje

Kleine kinderen leren door te doen. Verwacht niet gelijk dat je dreumes zich tien minuten alleen vermaakt. “Als je gaat oefenen met zelfstandig spelen, wees dan eerst blij met twee minuten. Je kunt je kind complimenteren door niet het zelfstandige spelen te benadrukken, maar juist het resultaat, door bijvoorbeeld te zeggen ‘ik zie dat jij een lange racebaan hebt gebouwd”, zegt Lisa.

“Als we willen dat onze kinderen langere tijd zelfstandig leren spelen, is het ook aan ons om dat voor te doen. En om prikkels uit de omgeving zoals een laptop, smartphone of tv die aanstaat te verminderen.”

Plan een momentje voor jezelf

Het kan helpen om vaste momenten te hebben om beiden iets voor jezelf te doen. Met een visueel hulpmiddel zoals een timer of een zandloper maak je de tijd ‘zichtbaar’. Zo kan je kind gaan wennen aan zelf spelen of zichzelf vermaken, zegt Sophia. “Een dreumes vraagt nog veel van je. De tijdspanne die je voor jezelf hebt is korter dan bij een kind van 6 of 8. Toch is het belangrijk dat je in het eerste jaar van je kind al begint met het afbakenen van je grenzen. Daarmee geef je aan: ik heb ook behoeftes en die zijn ook belangrijk.”

Speelgoed beperken

Beperk het speelgoed is ook een handige tip om kinderen te stimuleren zelf te spelen. Hoe meer speelgoed ons kind heeft, hoe beter het zich zal vermaken, denken we vaak. “Niks is minder waar. Veel speelgoed maakt juist dat het moeilijker kiezen is en er korter met speelgoed wordt gespeeld”, aldus Sophia. Dus berg wat speelgoed op, en pak er bijvoorbeeld maximaal drie dingen uit om mee te spelen.

Geef een alternatief

Bied een alternatief als je kind met jou wil spelen, bijvoorbeeld: ‘Ik wil nu niet voetballen, maar wel straks met je lezen’. Sophia: “Iets tegen je zin in doen, heeft weinig zin. Dan heb je weinig verbinding met je kind als je het doet omdat ‘het moet’. Kies ervoor om iets te doen wat je leuk vindt.” Lisa vult aan: “Zo vind ik schilderen bijvoorbeeld niet echt leuk, alles wordt een smeerboel. Als ik voorstel om te kleien, beleven we daar samen plezier aan en hebben we allemaal een fijn moment.”

Help je kind op weg

Soms is ‘ga maar zelf spelen’ nog een brug te ver voor kinderen. Het helpt dan om ze op weg te helpen en een beginnetje te maken. Niet door al het speelgoed uit te stallen en een begin te maken met het knutselwerk, maar juist door je kids na te laten denken wat ze zelf kunnen gaan doen. Sophia: “Vertrouw op hun creatieve geest. Kinderen kunnen ook zelf hun verveling tegengaan en met ideeën komen. Je wil juist de boodschap geven: ga jezelf maar vermaken, zonder te veel te mengen of te managen.”

Oefenen met zelf spelen

Realiseer je dat zelf kunnen spelen van meerdere factoren afhangt: de ontwikkelingsleeftijd van je kind, zij of haar temperament of karakter én de omgeving.

En vergeet niet: het ene kind vindt zelf spelen makkelijker dan het andere kind. Baby’s en dreumesen hebben over het algemeen een kortere spanningsboog. Maar ook sommige vijf- of zesjarigen kunnen het lastig vinden om zelf te spelen.

Ook al heb je het gevoel dat je de hele tijd je dreumes of kind loopt te vermaken, probeer het in perspectief te plaatsen, zegt Sophia. “Maak het niet een te groot streven om zelfstandig te leren spelen. Het is niet problematisch, tenzij je er zelf veel last van hebt. De meeste kinderen gaan het vanzelf leren. Oefen met je eigen grenzen aangeven bij je kind en hopelijk gaat het zelf leren spelen steeds beter.”

Meer lezen?

Blog: speelgoed dilemma

Is jullie huis al babyproof? Bekijk de checklist

Gratis een wekelijkse update?

How About Mom nieuwsbrief: korting, tips en de beste gelezen verhalen