Zwangerschap en moeder worden: is jouw lichaamsbeeld veranderd?

Met hoogleraar psychologie Liesbeth Woertman spreken we over lichaamsbeeld, en hoe dit beeld van jezelf en je lichaam kan veranderen tijdens en na een zwangerschap. Plus: hoe kun je jouw kindje helpen bij een gezond lichaamsbeeld?

Honderden keren per dag worden we geconfronteerd met beelden van slanke, mooie en op het oog gelukkige mannen en vrouwen. Via Instagram, TikTok, televisie, bladen en billboards. “Tegelijkertijd zijn de ideaalbeelden nog nooit zo onbereikbaar geweest”, zegt Liesbeth Woertman, hoogleraar psychologie aan de Universiteit Utrecht. “Dat maakt het verschil tussen dat ideaalbeeld en jouw lichaam extreem groot. Die beeldcultuur, vol gemanipuleerde beelden, zorgt ervoor dat echt en onecht in elkaar overlopen.”

Sporten, lijnen en diëten

Wat gaan mensen vervolgens doen? Ze gaan sporten, lijnen en diëten uitproberen, of ze wenden zich tot cosmetische chirurgie om hun gezicht of lichaam te veranderen. “Maar gezonde voeding, beweging en cosmetische chirurgie veranderen niet een negatief lichaamsbeeld. Om het beeld over het lichaam te veranderen, moeten we de cognities, de denkwijzen over ons lichaam ook veranderen”, zegt Liesbeth. Ze schrijft daar ook over in haar boek Je bent al mooi. De schoonheid van imperfectie.

Kortom: de feitelijke veranderingen aan het lichaam veranderen niet de waardering voor het lichaam. Je herkent dat misschien bij sommige vrouwen die plastische chirurgie hebben ondergaan: na een borstvergroting of neuscorrectie voelen ze zich niet beter of gelukkiger. Wat namelijk niet is verandert, is hun lichaamsbeeld.

Wat verandert er bij een zwangerschap?

Met lichaamsbeeld bedoelen we het beeld van je lichaam in je hersenen, zegt Woertman. “De hele dag maken we een inschatting van ons lichaam: of we door een deur passen, hoe we andere mensen kunnen passeren. Je schat de hele dag je lichaamsbeeld in. Wat interessant is, is dat adolescenten, zwangere vrouwen en mensen die veel zijn aangekomen of afgevallen, meer moeite hebben om hun lichaam in te schatten.”

“Bij pubers loopt het lichaamsbeeld eigenlijk achter de feiten aan. Hun lichaam verandert in snel tempo: pubers krijgen grotere armen en benen, meisjes krijgen borsten en bredere heupen. Het duurt een paar maanden voordat dat ‘nieuwe’ lichaam in het systeem zit. Hun hersenen moeten wennen aan het veranderende lichaam.”

Datzelfde die je gebeuren bij een zwangerschap, zegt Woertman. “In je zwangerschap verandert je lichaam sterk. Je kunt 15 tot 20 kilo aankomen, de vorm van je lichaam verandert. Ook hier lopen de hersenen achter op de lichamelijke veranderingen. Het lichaamsbeeld in de zwangerschap is heel interessant, maar er is weinig aandacht voor en ook weinig onderzoek naar gedaan.”

Je hersenen lopen achter op je lichaam

“Het lichaamsbeeld in je hoofd loopt achter op de feitelijke verandering in het lichaam. En dat betekent dat vrouwen, nadat ze bevallen zijn, nog het zwangere lichaamsbeeld hebben. Je denkt dus eigenlijk dat je veel dikker bent dan je feitelijk bent: je hoofd loopt nog achter op je postpartum lichaam.”

“Daarom vind ik het misdadig dat cosmetische klinieken en vrouwenglossies de boodschap verkondigen om snel mogelijk fit te zijn en een strakke buik te hebben. Je bent hormonaal en emotioneel in disbalans na een bevalling, en je hoofd denkt dat je nog vrij dik bent!”

Die overgang van een vrouwenlichaam naar een moederlichaam kan een lastig proces zijn, geeft Woertman toe. “Geef je lichaam de ruimte en de rust om te herstellen. Het is een wereldprestatie, een bevalling. Gun jezelf de tijd om lichamelijk en mentaal te wennen aan deze situatie, die totaal nieuw is.”

Voorbeeld voor jouw zoon of dochter

Lichaamsbeeld is eigenlijk de optelsom van hoe andere mensen naar jou kijken, vanaf dat je een baby bent. De vorming van dat lichaamsbeeld dus ontstaat al op jonge leeftijd. Hoe kun je als (aanstaande) moeder je kinderen helpen bij het ontwikkelen van een ‘gezond’ lichaamsbeeld?

“Je kunt ongelofelijk veel doen als moeder. Het helpt om het vooral zelf een beetje naar je zin te hebben. Jouw kindje kijkt naar alles wat jij doet en zegt. Jij moet zorgen dat je hulptroepen inschakelt, als je niet zo lekker in je vel zit. “Stop met kritiek leveren op jezelf”

“Moeders die een beetje relaxt zijn over hun uitelijk, helpen hun dochters en zonen daar enorm mee. De hele tijd commentaar geven – over eten, over je kind of over vriendin of vriendinnen – dat helpt kinderen niet”, zegt Liesbeth. “Ook is aangetoond in onderzoek dat wanneer kinderen negatief aangesproken worden op hun uiterlijk, dit voor de rest van het leven een veel negatiever lichaamsbeeld veroorzaakt. Probeer je kinderen dus positief toe te spreken. Ook aanrakingen en knuffelen zijn enorm belangrijk voor het creëren van een gezond lichaamsbeeld voor kinderen.”

En vrouwen: stop met kritiek leveren op jezelf en je lichaam. “Je kindje van twee zal ademloos naar je kijken, want die vind jou prachtig. Waarom zou je dan jezelf naar beneden praten of kwaadspreken over jezelf? Dat pikt je kind allemaal op”, aldus Liesbeth.