In dit artikel nemen we hardnekkige mythes over het moederschap onder de loep. Zoals de mythe dat baby’s enkel en alleen hun moeder nodig hebben de eerste maanden, of de mythe dat moederliefde een natuurlijk instinct is.
Inhoudsopgave
En we vertellen je welke recente inzichten en onderzoeken er zijn over het moederschap.
Mythes rond moederschap
De maatschappij verwacht vaak dat moeders altijd beschikbaar, zorgzaam en zelfopofferend zijn. Het beeld van een moeder als warme, toegewijde en altijd-beschikbare verzorger zit diep in onze cultuur. In reclames, films en opvoedadviezen zie je vaak hetzelfde stereotype beeld: de moeder die altijd klaar staat voor haar kinderen en alles geeft.
Maar dit beeld is niet alleen onrealistisch – het is ook schadelijk. Want door deze mythes en veelvoorkomende beelden raken moeders opgebrand, uitgeput en voelen ze zich schuldig.
7 mythes over moeder zijn of worden
Moederliefde is een natuurlijk instinct
Veel mensen geloven dat moederliefde automatisch ontstaat bij de geboorte, alsof het instinctief is. Maar historisch en biologisch gezien is dit het geval. Moederliefde is geen aangeboren ‘instinct’ maar ontstaat in interactie met je kindje.
De Franse filosofe Elisabeth Badinter laat in haar boek De mythe van het moederschap zien dat moederliefde geen universeel, tijdloos gegeven is, maar sociaal en cultureel gevormd gedrag.
Wat is moederliefde? Is het dat gevoel van verbondenheid, de liefde die je voelt voor je kind? Je hoeft niet direct een alles overweldigende liefde te voelen voor je baby direct na de geboorte. Moederliefde kan en mag groeien. Als je als moeder te maken hebt met mentale klachten of een postpartum depressie, kan dat gevoel langer op zich laten wachten, en dat is niet jouw schuld.
De perfecte moeder willen zijn
Het ideaal van de multitaskende supermoeder die haar werk, huishouden, kinderen en sociale leven moeiteloos combineert, is hardnekkig en wijdverspreid. Misschien heb jij ook een bepaald beeld dat je alles moet kunnen of combineren. Dit beeld legt veel druk op moeders.
In de documentaire De moeder van alle mythen vertelt auteur Lucy Jones hoe schadelijk dit ideaal is voor de mentale gezondheid van moeders. Zelf voelde ze ook hoe overspoeld werd door schuldgevoelens omdat ze niet voldeed aan het opgelegde plaatje.
Ook uit onderzoek blijkt dat het constant streven naar perfectie leidt tot burn-out, depressieve klachten en isolement. De oplossing: goed genoeg ouderschap omarmen. Opvoeden hoeft niet altijd perfect te gaan, juist niet zelfs.
Mama knows best
Het idee dat alleen moeders ‘echt’ kunnen zorgen, is achterhaald. Dat jij een baby hebt gedragen, gebaard en verzorgd betekent niet dat je als moeder je kindje ‘alleen’ of ‘als beste’ kan verzorgen.
Sterker nog: door vast te houden aan het idee dat alleen jij het als beste of als enige weet, ondermijn je je partner. En het legt nog meer druk op jouw schouders.
De wetenschap toont aan dat het zorginstinct niet alleen bij biologische moeders ontstaat. De hormonen en neurale verbindingen die betrokken zijn bij de hechting met een kind worden ook bij vaders, adoptieouders en andere verzorgers geactiveerd. Voor een kind zorgen maakt juist zorgzaam.
Vader, moeder, kind: het kerngezin?
Veel moeders voelen zich eenzaam en geïsoleerd: samen zorgen voor kinderen maakt het zo veel makkelijker.
In plaats van wat we noemen het kerngezin – papa, mama en kind(eren) – wijst biologe Sarah Hrdy op de evolutie van alloparenting. Dat betekent gedeelde zorg voor kinderen door een gemeenschap, zoals andere ouders, buren en familie.
Het idee dat een kerngezin van vader, moeder en kind de hoeksteen van de samenleving vormt, is relatief nieuw. Historicus Lotte Houwink ten Cate stelt in haar boek De mythe van het gezin dat deze gezinsvorm pas in de 20e eeuw als norm werd gepromoot door de overheid. Daarvoor was een gedeelde opvoeding met grootouders, buren en bredere familie juist de standaard.
Ook biologe Sarah Blaffer Hrdy benadrukt dat zorg voor baby’s bij dieren én bij mensen altijd een collectieve onderneming was, waarin ook vaders, grootouders en andere groepsleden een rol speelden. Dieren zoals de langoerapen delen intensief de zorg voor jonge dieren.
Moederschap als roeping
Het idee dat elke vrouw moeder wil worden of dat moederschap haar ultieme bestemming is, is diep verweven met religieuze en culturele tradities. Denk maar even aan het christelijke beeld van Maria: zorgzaam, lijdzaam, opofferend. Het christendom heeft eeuwenlang de standaard gezet.
Of zoals Aminatta Forna het zo mooi zegt in deze Tegenlicht-documentaire: moederschap is mooi en belangrijk, maar niet heilig. Het moet niet de enige waarde zijn waarmee we vrouwen beoordelen. Het idee dat moederschap een lotsbestemming is, moeten we loslaten.
Baby’s hebben alleen hun moeder nodig
Uit onderzoek blijkt dat baby’s vooral behoefte hebben aan veiligheid, nabijheid en responsieve zorg. Ongeacht wie die zorg biedt. Jij bent als moeder belangrijk maar niet de enige die zorg biedt (los van borstvoeding geven).
De Britse psychiater Edward Bowlby heeft veel invloed gehad op het denken over hechting tussen ouders en kinderen. Bowlby geloofde dat met name een sensitieve houding van de moeder voor de signalen van het kind een veilige hechting tot stand liet komen. De hechtingstheorie van Bowlby werd later bijgesteld: het kind heeft een betrouwbare verzorger nodig, niet per se de moeder. Juist gedeelde zorg draagt bij aan een goede hechting.
Je mag als moeder niet klagen of ondankbaar zijn
Heel eerlijk? Er is wat ons betreft nog steeds weinig ruimte voor negatieve gevoelens rond het moederschap. Klagen wordt al snel gezien als ondankbaarheid. Maar het normaliseren van de lastige kanten van het ouderschap is zo belangrijk!
Wij willen het eerlijke verhaal delen met How About Mom. Over bevallen, herstellen na een bevalling, de kraamtijd, de mooie kanten en de uitdagingen van het ouderschap. En over mentale klachten, die zo vaak voorkomen: postpartum depressie treft ongeveer 1 op de 10 moeders.
Je moet alles (los)laten voor je kind
Het idee dat moeders zichzelf volledig moeten wegcijferen, is diepgeworteld in onze cultuur. Maar zelfzorg is essentieel. Moeders die goed voor zichzelf zorgen, kunnen ook beter voor hun kinderen zorgen.
Dat zorgen gaat verder dan een keer sporten of zelf in bad gaan, zegt psycholoog Dorien Yassa: ‘Veel moeders herkennen dat ze zichzelf wegcijferen voor hun kind. Ze zijn vooral bezig met alles zo goed mogelijk doen voor hun baby of kind. Maar hoe ga je eigenlijk om met jezelf?’ Tijd nemen voor jezelf is geen luxe. Het is noodzaak.
Welke mythe over het moederschap herken jij?
Zijn deze gedachten ook wel eens in jouw hoofd opgekomen? Niet gek. Onbewust zijn jouw beelden over een goede moeder ook gevormd.
Door sociale media, tv, films, vriendinnen, familie en je eigen opvoeding. En daar komt ook nog iets anders bij:
De moederschapscultus in Nederland
In Nederland speelt het eenverdieners- of anderhalfverdienersmodel nog altijd een grote rol in hoe we naar moederschap kijken. Het idee dat moeders parttime werken – en daarmee primair verantwoordelijk blijven voor de zorg – wordt maatschappelijk breed geaccepteerd. En vaak als ideaal voorgesteld. En dat terwijl ouders werk en zorg vaak wel anders zouden willen verdelen.
Dit model voedt de moederschapscultus: vrouwen zijn er ‘voor de kinderen’ en alles wat zij daarnaast doen, is bijzaak. In de praktijk betekent dit dat vrouwen meer onbetaald werk doen (lees: zorgen voor de kinderen) en daardoor structureel minder verdienen én minder economische onafhankelijkheid opbouwen. En dat de norm van de zorgende moeder – in plaats van de zorgende vader – nauwelijks bevraagd wordt.
De oplossing: meer ondersteuning voor alle ouders
We willen dat moeders de volgende generatie grootbrengt, maar de maatschappij laat dat moeders grotendeels alleen doen. Nog steeds is het kraamverlof voor partners kort en maar deels doorbetaald, en moeten vrouwen na 3 maanden weer aan het werk.
Aminatta Forna zegt mooi in deze Tegenlicht-documentaire: we projecteren onze collectieve toekomst op moeders, maar geven hun nauwelijks structurele steun. Dat is niet eerlijk en niet houdbaar.
It takes a village to raise a child. Laten we alle ouders daarom beter ondersteunen bij die mooie en lastige taak.
Meer lezen over mythes rond moederschap?
Deze bronnen, documentaires en video’s tipt How About Mom:
Lotte Houwink ten Cate: De mythe van het gezin
Elisabeth Badinter: De mythe van het moederschap
Tegenlicht-documentaire: De moeder van alle mythen
How About Mom
Met ons team van 50 experts geven we jou betrouwbare informatie en advies in deze bijzondere fase van je leven.
Je hoeft het niet alleen te doen, mama! Iedere week een steuntje in de rug met de How About Mom nieuwsbrief 💌
Verder lezen:
